Η Σάμη είναι περιοχή με ενδιαφέροντα γεωλογικά φαινόμενα. Εχουν καταγραφεί 17 θέσεις σπηλαίων και σπήλαιο βαράθρων, πράγμα μοναδικό για τον ελληνικό χώρο, με μεγάλο ενδιαφέρον για την προϊστορία της περιοχής. Σήμερα δύο σπήλαια είναι επισκέψιμα για το ευρύ κοινό: το Λήμνο σπήλαιο της Μελισσάνης στον Καραβόμυλο και το σπήλαιο της Δρογκαράτης στο δρόμο για το χωριό Χαλιωτάτα.
Η Μονή Αγριλίων δεσπόζει στο ύψωμα προς τη σμαραγδένια παραλία της Αντίσαμης και αγναντεύει την Ιθάκη και τον Πατραϊκό Κόλπο. Τοπίο με φόντο τον καταπράσινο όγκο του Αίνου, κατάφυτο με τα μοναδικά στον κόσμο έλατά του. Η Σάμη υπήρχε από την προϊστορική εποχή. Η αρχαιότερη αναφορά βρίσκεται στον Ομηρο, ο οποίος την αναφέρει ως τμήμα του βασίλειου του ηγέτη των Κεφαλλήνων, Οδυσσέα.
Είναι η εποχή κατά την οποία οι Κεφαλλήνες πήραν μέρος στον Τρωικό Πόλεμο. Στην περιοχή της Σάμης έχουν βρεθεί ίχνη οργανωμένης κατοίκησης από την εποχή αυτή. Ο λόφος Βίγλα ίσως αποτελούσε τη μυκηναϊκή ακρόπολη. Το 5ο αιώνα π.Χ. η Κεφαλονιά ήταν χωρισμένη σε τέσσερις πόλεις-κράτη: της Κράνης, της Σάμης, των Πρόννων και της Πάλης. Οι πόλεις αυτές ακολούθησαν αυτόνομη πολιτική.
Κατά τον 2ο π.Χ. αιώνα η Σάμη προσέλκυσε το ενδιαφέρον των Ρωμαίων, λόγω της στρατηγικής της θέσης. Το 189 π.Χ. εκστρατεύουν με σκοπό να καταλάβουν το νησί. Από τις πόλεις της Κεφαλονιάς, μόνο η Σάμη αποφασίζει να αλλάξει στάση και να αντισταθεί σθεναρά. Η πολιορκία ήταν ανελέητη και κράτησε τέσσερις μήνες. Η Σάμη παραδόθηκε τον Ιανουάριο του 188 π.Χ., ύστερα από την μεταφορά πολιορκητικών μηχανών από την Αμβρακία. Υπέστη τρομερή λεηλασία και εξανδραποδισμό. Λόγω της στρατηγικής της θέσης, οι Ρωμαίοι την αναδιοργάνωσαν και αργότερα αποτέλεσε σπουδαίο ενδιάμεσο σταθμό στα ταξίδια ανάμεσα στην Ελλάδα και την Ιταλία. Αρχαιολογικά ευρήματα της ρωμαϊκής εποχής μαρτυρούν έντονη οικοδομική δραστηριότητα. Οι πειρατικές επιδρομές κατά τον 5ο και 6ο αιώνα μ.Χ. και οι καταστρεπτικοί σεισμοί, σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες, συνέβαλαν στη βαθμιαία παρακμή και στην τελική εγκατάλειψη της πόλης.
Σπήλαιο Δρογκαράτης (κοντά στο χωριό Χαλιωτάτα)
Εδώ η μεγαλοπρέπεια της φύσης έχει δημιουργήσει ένα μοναδικό έργο γλυπτικής. Ο επισκέπτης εντυπωσιάζεται από το πρώτο λεπτό που εισχωρεί σ’ αυτό το μεγάλο εργαστήρι της γης, όπου σταλαγμίτες και σταλακτίτες δημιουργούνται εδώ και χιλιάδες χρόνια. Η αντανάκλαση του φωτός πάνω στους σταλακτίτες δημιουργεί παραμυθένια ατμόσφαιρα. Το σπήλαιο αποτελείται από έναν κατηφορικό διάδρομο μήκους 44 μ., που καταλήγει σε αίθουσα διαστάσεων 30×40 μ. Η αίθουσα, στολισμένη με σταλακτίτες και σταλαγμίτες, έχει θαυμάσια ακουστική και είναι διαμορφωμένη για συναυλίες με ειδική εξέδρα που υπάρχει στο βάθος του σπηλαίου.
Ο θόλος του είναι άθικτος και έχει σχηματίσει μια μοναδική, μαγευτική σύνθεση. Το σπήλαιο της Δρογκαράτης είναι σπάνιο γεωλογικό φαινόμενο και προσελκύει κάθε χρόνο το ενδιαφέρον χιλιάδων επισκεπτών. Στην περιοχή υπάρχουν πολλά μικρά και μεγάλα σπήλαια και λιμνοσπήλαια, που δεν έχουν ακόμα πλήρως αξιοποιηθεί για ξεναγήσεις. Τα δύο σημαντικότερα και μεγαλύτερα σπήλαια είναι το Σπήλαιο Αγκαλάκι και το Σπήλαιο Ζερβάτη.
Λίμνη Μελισσάνης
Λιμναίο αξιοποιημένο σπήλαιο με 3,5 χλμ μήκος, 40 μ. πλάτος και 36 μ. ύψος.Ενα μέρος της οροφής έχει καταρρεύσει και το θέαμα από την ανταύγεια του ήλιου, ιδίως τις μεσημεριανές ώρες, είναι φαντασμαγορικό, καθώς οι ακτίνες του ήλιου φωτίζουν τα τοιχώματα του σπηλαίου και χαρίζουν απίστευτους χρωματισμούς στα νερά της λίμνης.
Το λιμνοσπήλαιο φιλοξενεί σταλακτίτες και σταλαγμίτες 20.000 ετών και η ξενάγηση γίνεται με βάρκες. Στο χώρο της λίμνης – στο νησάκι – ο αρχαιολόγος Μαρινάτος ανακάλυψε ιερό του Πάνα και τα λιγοστά, αλλά σημαντικά, ευρήματά του φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αργοστολίου.
Πηγάδια με σήραγγες και θαλάμους δεξαμενών, τους τάφους στο υπόγειο της παλιάς εκκλησίας, την υπόγεια διαδρομη ενός καλυμμένου ρέματος, και τα δύο βαραθρώδη σπήλαια στον κάμπο αμέσως έξω από τον οικισμό. Μοναδική υπόγεια ξενάγηση σε έναν άγνωστο και μυθικό τόπο της Κεφαλονιάς.
Η δίλοφη ακρόπολη, τα κυκλώπεια τείχη, η στοά και ο κρυμμένος ναός
Κατά την κλασική εποχή, εντός του 5ου αιώνα, η Σάμη αναφέρεται από τον Θουκυδίδη ως μία από τις τέσσερις πόλεις-κράτη της Κεφαλονιάς, που αναπτύσσεται στους πρόποδες και τις πλαγιές δύο απότομων λόφων, στις κορυφές των οποίων υπήρχαν ακροπόλεις που αποτελούσαν μαζί μία “δίλοφη” ακρόπολη. Μια τοπική παράδοση αναφέρει ότι «στην κυριότερη εκ των δύο κορυφών, μια υπόγεια σήραγγα που ξεκινούσε από τον βυθό ενός πηγαδιού, έφτανε μέχρι την παραλία.
Η κύρια, υψηλότερη (275 m) και ισχυρότερη ανατολική ακρόπολη (Κάστρο ή Παλαιόκαστρο) διέθετε δύο πύλες, εκ των οποίων η πιο εντυπωσιακή διασώζεται μέχρι σήμερα. Η παράδοση για την υπόγεια σήραγγα, που καταγράφεται από τον Γ. Αντζουλάτο, θα αναλυθεί παρακάτω. Απέναντι τώρα από το Κάστρο, ΒΑ και σε ευθεία γραμμή με τις κορυφές της δίλοφης ακρόπολης, υπάρχει και τρίτος χαμηλότερος λόφος (236 m) που ονομάζεται Αλεποβούνι. Εκεί ήταν η θέση ναού, ενδεχομένως του Απόλλωνα, η θεμελίωση του οποίου σώζεται μέχρι σήμερα, χωρίς να είναι ιδιαίτερα γνωστή.
Χάρτης της περιοχής της αρχαίας Σάμης (J. Partsch, 1890)
Η νοτιοδυτική κορυφή της ακρόπολης (Κύατις), όπου ιδρύθηκε το 1265 και η Μονή των Αγίων Φανέντων, ακόμα χαμηλότερη (226 m) και περισσότερο ευπρόσβλητη, διέθετε αμυντικό πύργο, και μία μόνο είσοδο.
Υπόγειες στοές της αρχαίας ακρόπολης
Λόφος της κύριας ακρόπολης (Κάστρο). Υπάρχει μια παράδοση που αναφέρει την ύπαρξη μικρής σήραγγας, από το εσωτερικό των τειχών προς ένα πηγάδι που βρίσκεται έξω από αυτά. Για την επάρκεια νερού, στα κάστρα υπήρχαν δεξαμενές και στέρνες που πολλές φορές συγκοινωνούσαν με πηγάδια μέσω σηράγγων, κι από ’κει οι έγκλειστοι μπορούσαν να πλησιάσουν την πηγή του νερού για την ανανέωση των αποθεμάτων. Αν η πηγή έπεφτε στα χέρια των εχθρών, ανακαλύπτοντας πως οι πολιορκούμενοι είχαν πάντα νερό, τότε η υδροδότηση κοβόταν και το κάστρο “λύγιζε”. Αυτά γράφει ο Σ. Μολίνος αναφερόμενος στα κάστρα, αλλά ο J. Partsch είναι καχύποπτος για την περίπτωση του κάστρου της Σάμης. Στη δική του μελέτη, αναφέρει ότι στο δυτικό μέρος του λόφου της ακροπόλεως διακρίνονται τα λείψανα αρχαίας δεξαμενής, η οποία ήταν αναγκαία για τη φρουρά, επειδή το μόνο κοντινό πηγάδι βρισκόταν εκτός των τειχών, κοντά στο ανατολικό τους μέτωπο. Γράφει ότι διατηρείται μεν η ανάμνηση καλυμμένης εισόδου, η οποία λέγεται ότι οδηγούσε από το φρούριο σ’ αυτό το άλλοτε κρυμμένο πηγάδι, «αλλά ετούτοι οι υπόγειοι δρόμοι ανήκουν στα μάλιστα ύποπτα εφευρήματα της σοφίας των οδηγών». Όμως η παραπάνω παράδοση έχει διατηρηθεί έντονα στους ανθρώπους που γνωρίζουν την περιοχή από παλιά, και εντός του δυτικού περιβόλου των τειχών, υπάρχει πράγματι ένας υπόγειος χώρος που παραπέμπει σε δεξαμενή. Θα μπορούσε βέβαια να ταυτοποιηθεί ίσως και ως αποθηκευτικός χώρος, ακόμα και ως ταφικός θάλαμος…
Παλιές εκκλησίες και μονές, μισογκρεμισμένα καμπαναριά, ίχνη αρχαίων ναών, μεσαιωνικά κτίσματα, το κάστρο και τα τείχη, τάφοι και ταφικοί θάλαμοι, νεκροταφεία, γκρεμισμένα χωριά και εγκαταλελειμμένα σπίτια, παλιά λιμάνια και φάροι, γρούσπες, λίμνες, ρέματα και παλιά γεφύρια, πηγές, στέρνες και πηγάδια, μυλόπετρες αρχαίες και προπολεμικά ελαιοτριβεία, πολυβολεία του Β΄ Παγκοσμίου και ναρκοπέδια… υπόγειες στοές, σπήλαια στοιχεία που συνθέτουν την άγνωστη υπόγεια Σάμη.
Πηγή: https://omadaorfeas.blogspot.com/
