H Ελένη Παργινού επανέρχεται σκηνοθετικά επιλέγοντας αυτή τη φορά τον Βόυτσεκ του Γκέοργκ Μπύχνερ ένα επίσης οριακό κείμενο με σημείο αναφοράς τον Άνθρωπο.
Η παράσταση θα παρουσιαστεί στο θέατρο Ροές στις 2, 3, 9, 10, 16, 17 Δεκεμβρίου 2019 και στις 13, 14, 20, 21, 27 και 28 Ιανουαρίου 2020. Ένα ensemble ηθοποιών θέτει σε λειτουργία τον μηχανισμό ενός καλοκουρδισμένου παιχνιδιού και αφηγείται την ιστορία του στρατιώτη Βόυτσεκ.
Με αφορμή την παράσταση η Ελένη Παργινού μίλησε στο tvxs.gr για το έργο, την υπαρξιακή και κοινωνική πτώση και την εξάρτηση του ανθρώπου από τις κοινωνικές συνθήκες.
Μετά την επιτυχημένη παρουσίαση της παράστασης «Αναφορά σε μια Ακαδημία» του Φραντς Κάφκα, το 2016 επανέρχεστε με τον Βόυτσεκ του Γκέοργκ Μπύχνερ. Γιατί επιλέξατε να καταπιαστείτε με το συγκεκριμένο έργο;
Αν και ο Μπύχνερ και το έργο του είναι προγενέστερο από εκείνο του Κάφκα, μάλλον το αντιμετώπισα ως συνέχειά του αφού κινείται γύρω από συγγενικούς άξονες όσον αφορά στη θεματική του. Ζητήματα όπως ο τρόπος ύπαρξης του ατόμου μέσα στον κοινωνικό ιστό, η ουτοπική διάσταση της ελευθερίας, η σύγκρουση με το κατεστημένο σε συνάρτηση με την υπαρξιακή αγωνία του ατόμου φαίνεται πως παραμένουν στο κέντρο της προσοχής μου. Το πιο βασικό χαρακτηριστικό του έργου έγκειται στην ίδια την τεχνοτροπία του και ήταν ο λόγος για τον οποίο ήθελα να καταπιαστώ και να το αντιμετωπίσω ως εργασία. Πρόκειται για ένα έργο ζωντανό οργανισμό, ανοιχτό σε ερμηνείες, αναγνώσεις και προσεγγίσεις και αποτέλεσε έδαφος για περαιτέρω ερευνητική δουλειά πάνω στους τρόπους και τα εργαλεία με τα οποία αποφάσισα να δουλέψω.
Τι σας γοήτευσε περισσότερο στο σύμπαν του μεγάλου συγγραφέα;
Μέσα σ’ ένα συγγραφικό σύμπαν υψηλής ποιητικής διαπιστώνεται μια αδιάλλακτη και ανεξέλεγκτη βία. Πάνω στη μεγάλη αυτή αντίθεση ο Μπύχνερ συμπυκνώνει ολόκληρο τον ανθρώπινο πόνο.
Πρόκειται για ένα έργο ρεαλιστικό. Θα μπορούσαμε να πούμε όμως ότι κινείται και στην περιοχή του ποιητικού θεάτρου;
Μάλλον πρόκειται για ένα έργο σκληρής ποιητικής. Πράγματι στο έργο του Μπύχνερ διακρίνει κανείς ρεύματα, τάσεις και αντιθέσεις, γεγονός που καθιστά το έργο του πλούσιο και ποικιλόμορφο. Το έργο διατηρώντας την ποιητική ενός σπουδαίου έργου τέχνης, καταφέρνει να τραβήξει την κουρτίνα στην σκληρή πραγματικότητα και την ωμή βία. Μ’ αυτήν την έννοια, παλινδρομεί ανάμεσα σε αντίρροπες δυνάμεις.
Υπαρξιακό κενό, μοναξιά, εκμετάλλευση ανθρώπου από τον άνθρωπο, αποκτήνωση του ανθρώπου, ερωτική ζήλια, φόνος, θάνατος. Τι είναι τελικά το Βόυτσεκ;
Ο Βόυτσεκ είναι ο Άνθρωπος σε πτώση. Υπαρξιακή και κοινωνική πτώση. Στην πλήρη αδυναμία του. Παραδομένος στην ευαλωτότητά του, βρίσκεται ανύμπορος μπροστά στον παραλογισμό του κόσμου. Εκμετάλλευση, εκφυλισμός, υποκρισία, προδοσία και εν τέλει ένας κύκλος βίας από άνθρωπο σε άνθρωπο χωρίς διέξοδο και τέλος. Το έργο του Μπύχνερ μιλά για τη βαθειά υπαρξιακή αγωνία της ανθρώπινης φύσης και συνιστά μια σπουδαία σύγχρονη τραγωδία που δεν προσφέρει κάθαρση.
Ο Γκέοργκ Μπύχνερ το έγραφε το 1836/7 όταν ήταν μόλις 23 ετών αλλά πέθανε από τύφο προτού προλάβει να το ολοκληρώσει. Και όμως το ρηξικέλευθο αυτό αριστούργημα έχει επηρεάσει σχεδόν ολόκληρο το Δυτικό Θέατρο. Πόσο επίκαιρο παραμένει σήμερα και γιατί;
Το έργο Woyzeck του Μπύχνερ, γραμμένο το 1836 πρωτοπορεί εισάγοντας στοιχεία που θα επηρεάσουν τη σύγχρονη δραματουργία και το παγκόσμιο θέατρο. Αδιαμφισβήτητα η τεχνοτροπία του, δηλαδή η αποσπασματικότητά του, η γρήγορη εναλλαγή σκηνικών χρόνων και τόπων είναι τα κυριότερα. Επιπλέον ο Μπύχνερ, σε μια εποχή που κυριαρχεί ο ρομαντισμός, επιλέγει και τοποθετεί σε ρόλο πρωταγωνιστή μια φιγούρα του κοινωνικού περιθωρίου-έρμαιο στα χέρια ενός παρασιτικού κοινωνικού κατεστημένου το οποίο δημιουργώντας ένα περιβάλλον καταπίεσης και κακοποίησης τον εξωθεί στο έγκλημα. Μ’ αυτόν τον τρόπο ο Μπύχνερ καταφέρνει να αναδείξει πως πριν το άγριο έγκλημα έχει προηγηθεί ένα άλλο, κοινωνικό έγκλημα. Φωτίζει έτσι τη σχέση ατόμου – κοινωνίας με τρόπο που μοιάζει να αφορά σύγχρονες κοινωνιολογικές προσεγγίσεις.
Ο ήρωας είναι στρατιώτης, ο οποίος βιώνει τη βαναυσότητα, την απαξίωση και τον εξευτελισμό της ανθρώπινης ύπαρξης στο στρατόπεδο όπου ζει και υπηρετεί. Μιλήστε μας για τον ψυχισμό του ήρωα…
Ο Βόυτσεκ αποτελεί μια εξαρθρωμένη φιγούρα του κοινωνικού περιθωρίου. Οριακή προσωπικότητα η οποία γίνεται έρμαιο στα χέρια των βασανιστών της. Ο Βόυτσεκ στην προσπάθειά του να ανταπεξέλθει στις υποχρεώσεις του θα δεχθεί πιέσεις, εξευτελισμούς και καταναγκασμό που θα τον οδηγήσουν στην ψυχική και σωματική εξάντληση. Η προδοσία της αγαπημένης του θα μετατρέψει τη διανοητική του σύγχυση σε εμμονικό παραλήρημα που θα τον οδηγήσει σε φόνο. Σ’ έναν φόνο με αυτοκτονικό χαρακτήρα αφού αντί να καταφέρει ν’ αναγνωρίσει τους εχθρούς του και να στρέψει την οργή του στους βασανιστές του θα στραφεί ενάντια στη γυναίκα του παιδιού του, δηλαδή στον εαυτό του.
Το έργο είναι μια υπαρξιακή τραγωδία που αγγίζει αιώνια ερωτήματα για την εξάρτηση του ανθρώπου από τις κοινωνικές συνθήκες. Πόσο εξαρτόμαστε τελικά από αυτές;
Το έργο καταδεικνύει τη σχέση που μπορεί να αναπτύξει ο άνθρωπος με τις πιο επικίνδυνες περιοχές του όταν αλληλεπιδράσει με ένα κοινωνικό περιβάλλον καταπίεσης, τιμωρησίας αλλά και αδιαφορίας και απαξίωσης. Μ’ αυτή την έννοια, οι κοινωνικές συνθήκες δημιουργούν το πλαίσιο με το οποίο καλούμαστε να αλληλεπιδράσουμε και να υπάρξουμε μέσα σ’ αυτό. Συνεπώς σ’ ένα βαθμό εξαρτόμαστε αρκετά.
Η ιστορία τοποθετεί στο κέντρο της τον άνθρωπο αντι-ήρωα που εγκλωβισμένος σε ένα σύστημα εξουσίας φτάνει στον εκτροχιασμό και τελικά σε μια αυτοκτονική δολοφονία. Εμείς σήμερα πόσο εγκλωβισμένοι είμαστε στο σύστημα;
Τον εγκλωβισμό μας τον επιλέγουμε. Τουλάχιστον το ποσοστό του. Το κοινωνικό σύστημα έχει δημιουργηθεί από εμάς αλλά όχι για εμάς. Κάθε φορά που η ευτέλεια θα κερδίζει έναντι του πνεύματος, η ευκολία έναντι του μόχθου θα αυξάνεται το ποσοστό του εγκλωβισμού μας. Χρειάζεται αυτενέργεια και κριτική σκέψη. Το θέμα είναι πως επιλέγουμε να υπάρχουμε εμείς απέναντι και μέσα σε αυτό.
Έχετε κάποια καλλιτεχνικά σχέδια για το εγγύς μέλλον;
Σχέδια υπάρχουν πάντα, περιμένουν τις κατάλληλες συνθήκες.
Πηγή: https://tvxs.gr/
