Γράφει ο Ορέστης Καππάτος
Είδα πρόσφατα σε ανάρτηση συναδέλφου μου, σχόλιο ότι, ο κλάδος της οικογένειας Βούρβαχη που είχε στενές σχέσεις με τον Ναπολέοντα και την Γαλλία, προέρχεται από τα Σφακιά. Για να ξεκαθαρίζουμε και να φωτίζουμε αυτήν την παρερμηνεία, παραθέτω στοιχεία έρευνάς μου, η οποία έχει γίνει τόσο σε βιβλιογραφία, όσο και σε κείμενα απογόνων των Σωτηρίου & Διονυσίου Βούρβαχη . Ο Σωτήριος ήταν πλοιοκτήτης κεφαλονίτικου πλοίου, αρκετά χρόνια πριν την επανάσταση του Δασκαλογιάννη και οι απογόνοί τους, δεν μνημονεύουν κρητική καταγωγή. Σημειώνω επίσης ότι οι διάλογοι που παραθέτω , έχουν βρεθεί σε βιογραφίες των Σωτηρίου & Διονυσίου Βούρβαχη , γραμμένες από τους απογόνους τους.
Από τον Ιούνιο του 1798 ο Ναπολέων ήταν στην Αίγυπτο. Όμως στην περιπέτεια της ανατολής , δεν ήταν όλα ρόδινα για τον σπουδαίο αυτόν στρατηλάτη. Από τις 2 Αυγούστου 1798, μετά την ναυμαχία στο Αμπουκίρ και την εντυπωσιακή επικράτηση του Βρετανικού στόλου με Ναύαρχο τον Νέλσωνα, ο Βοναπάρτης βρέθηκε απομονωμένος και χωρίς επικοινωνία με το Διευθυντήριο στο Παρίσι. Στις 4 Απριλίου του 1799 το Εκτελεστικό αυτό όργανο εξουσίας (το Διευθυντήριο), αποφάσισε με κάθε θυσία να ανακαλέσει τον Βοναπάρτη από την Αίγυπτο και μάλιστα συνέταξε σχετικό έγγραφο, εκθέτοντάς του την σοβαρή κι ανησυχητική τροπή που έπαιρνε ο πόλεμος για τη Γαλλία και πως έπρεπε να συγκεντρώσει όλες τις δυνάμεις και να επιστρέψει αμέσως. Την επιστολή ανέλαβε να την διεκπεραιώσει ,ο αδελφός του, Ιωσήφ Βοναπάρτης. Ο στενός αποκλεισμός του Νέλσωνα εξαφάνισε κάθε ελπίδα από τον Ιωσήφ να επικοινωνήσει με τον αδελφό του. Βρέθηκε σε πολύ δύσκολη θέση. Ο πεθερός του Ιωσήφ, Κλαρύ , βλέποντας τη απελπισία του, πρότεινε να τον συστήσει σε έναν Κεφαλονίτη καπετάνιο, στον οποίο είχε απόλυτη εμπιστοσύνη και ο χαρακτήρας και η φιλία του, ήταν δοκιμασμένοι, στην συναλλαγές του εμπορικού οίκου που διαχειριζόταν.
Σωτήριος Βούρβαχης του Κωνσταντίνου. Έτσι λεγόταν ο καπετάνιος. Γεννημένος στην Λακήθρα της Κεφαλονιάς, απέκτησε τρία παιδιά : τον Διονύσιο Βούρβαχη τον μετέπειτα συνταγματάρχη του Γαλλικού Στρατού, τον Ιωσήφ τον μετέπειτα πρόξενο της Γαλλίας στην Κεφαλονιά και την Μαριέτα, η οποία αργότερα παντρεύτηκε τον πολύ γνωστό Ανδρέα Μεταξά. Ο Σωτήριος είχε μεγαλώσει στην θάλασσα , έγινε πλοίαρχος , είχε βοηθήσει τους Κρητικούς του Δασκαλογιάννη στην επανάσταση του 1770, αλλά τολμηρός καθώς ήταν, με το δικό του πλοίο άρχισε τις εμπορικές συναλλαγές με τους Γάλλους. Αυτόν σκέφτηκε ο Κλαρύ. Πραγματικά μόλις ο Σωτήριος Βούρβαχης έφτασε στη Μασσαλία, ο Κλαρύ τον σύστησε θερμά στον Ιωσήφ, του εξήγησαν την επικίνδυνη αποστολή κι εκείνος πρόθυμα, δέχτηκε να μεταφέρει το μήνυμα του Διευθυντηρίου και μαζί , ένα μυστικό γράμμα του αδελφού Βοναπάρτη, όπου περιέγραφε με κάθε λεπτομέρεια την πολιτική κατάσταση για να τον πείσει στη γρήγορη επιστροφή του, με την πεποίθηση πως θα επικρατούσε.
Ο Σωτήριος Βούρβαχης δεν άφησε να περάσει χρόνος πολύς και την επομένη μέρα ξεκίνησε για την Αλεξάνδρεια με το καράβι του, τον «ΑΓΙΟ ΓΕΡΑΣΙΜΟ », στο οποίο σήκωσε ουδέτερη σημαία. Τρία μεγάλα καράβια και τέσσερις φρεγάτες του Νέλσωνα παρακολουθούσαν τις κινήσεις του Γαλλικού στόλου και στ’ ανοιχτά της Τουλόν μπλόκαραν τη σκούνα του Κεφαλονίτη καπετάνιου και τον υπέβαλαν σε λεπτομερέστατη νηοψία. Μα η Εγγλέζικη πονηρία δεν στάθηκε ικανή να φτάσει την Κεφαλλονίτικη ευστροφία, γιατί την αναφορά και το γράμμα, τα είχε κρύψει στο κούφωμα ενός καλαμιού ψαρέματος, πεταμένο στο κατάστρωμα ,χωρίς κανείς να το υποψιαστεί. Ο ίδιος ο καπετάνιος Βούρβαχης θα διηγηθεί αργότερα:
«Δεν περιοριστήκαν στην νηοψία, μα με ανακρίνανε, όταν έξαφνα είδα μπροστά μου τον ένδοξο ναυτικό (εννοούσε τον Νέλσωνα ) να παρακολουθεί τη συζήτηση και να ρωτά ποιός είμαι. Όταν άκουσε πως είμαι Έλληνας καπετάνιος γέλασε και με μια κίνηση του χεριού του, έγνεψε να με αφήσουν και γελώντας πρόσθεσε : «Που να τους πιάσουμε όλους αυτούς τους Έλληνες που συναντάμε στις θάλασσες ; Είναι σαν τα ψάρια »» .
Έπειτα από πολλές φουρτούνες ο Σωτήριος Βούρβαχης έφτασε με ασφάλεια στον Ναπολέοντα και του παρέδωσε την έκθεση του αδελφού του.
Τον κατατόπισε, προφορικά, με κάθε λεπτομέρεια, για την πολιτική κατάσταση που επικρατούσε στη Γαλλία και του ανέπτυξε με ζωηρά χρώματα, όλους τους κινδύνους που θα αντιμετώπιζε, αν παράμενε περισσότερο στην Αίγυπτο.
Ο Ναπολέων, είχε μάθει από μερικές εφημερίδες που έπεσαν στα χέρια του, δυσάρεστα νέα. Ο Σουβόροφ περνούσε τις Άλπεις, ο Ουσακώφ πήρε τα Ιόνια νησιά και στην Γαλλία είχαν ξεσπάσει ταραχές.
« Η Ιταλία έπεσε. Τα Επτάνησα χάθηκαν……Οι άθλιοι στο Παρίσι. Όλος ο καρπός μας από τις νίκες χάθηκε και αυτοί δεν έκαναν τίποτε. Πρέπει να ξεκινήσω…» έλεγε. Και τον άνθρωπο που θα μετέφερε ειδοποίηση στο Διευθυντήριο για την απόφαση επιστροφής του , προκειμένου να κερδηθεί λίγος χρόνος στο Παρίσι, τον είχε μπροστά του.
Ο Ναπολέων αποχαιρετώντας τον Σωτήριο Βούρβαχη, του είπε :
« Το όνομα Βούρβαχης θα μείνει βαθειά μεσ΄στην ψυχή μου και δεν θα το ξεχάσω ποτέ ».
Και τήρησε το λόγο του, γιατί στον ίδιο πρόσφερε τον τίτλο του Γάλλου πολίτη, τον ένα του γιό τον Διονύση, τον σπούδασε στην Στρατιωτική Σχολή του Fontainebleau κι έπειτα του Saint-Cyr l’Ecole , ενώ όταν ανάλαβε τη Στρατιά της Νεαπόλεως τον ζήτησε για υπασπιστή του, τον άλλο γιό, τον Ιωσήφ Βούρβαχη τον έστειλε στα 1805 πρόξενο στην πατρίδα του , στην Κεφαλονιά.
Ο γάλλος αρχιστράτηγος, αφού απέστειλε με τον Βούρβαχη το γράμμα, διέταξε να εξοπλιστούν με απόλυτη μυστικότητα 2 πλοία και στις 23 Αυγούστου 1799 ξεκίνησε το ταξίδι επιστροφής. Κάθε στιγμή κινδύνευαν να συναντήσουν τον Αγγλικό στόλο, αντιμέτωποι με τον θάνατο. Μια ξαφνική καταιγίδα, τους ανάγκασε να πλεύσουν ανατολικά της Σικελίας και προσπαθώντας να ξεφύγουν από τους Άγγλους, αλλά και τα πλοία του Ουσακώφ, έφτασαν, χωρίς η σηματοδοσία επί των πλοίων να μαρτυράει τον υψηλό επιβάτη που μετέφεραν, στο λιμάνι της Αγίας Ευφημίας της Κεφαλονιάς. Εκεί , όταν κάποιος από τους επιβαίνοντες ρώτησε τον Ναπολέοντα τι έπρεπε να πράξουν αν τους εντόπιζαν, αυτός με τον φυσικότερο τρόπο δήλωσε :
«Μην ανησυχείτε αγαπητέ μου. Είμαι έτοιμος να ανατινάξω το πλοίο.» Η παραμονή στο λιμάνι της Κεφαλονιάς ήταν πολύ σύντομη. Δυο βράδια όλα κι όλα. Επόμενη προσπάθεια ο διάπλους της Σικελίας, η προσέγγιση της Κορσικής και από εκεί, οι μεσογειακές ακτές της Γαλλίας , τις οποίες αντίκρισαν στις 9 Οκτωβρίου 1799.
Τα χρόνια πέρασαν, ο Ναπολέων έγινε απόλυτος κυρίαρχος της Γαλλίας , αφού κατάφερε να εξουδετερώσει το Διευθυντήριο και να ανακηρυχθεί «μονοκράτορ». Μαρέγκο, Ουλμ , Αούστερλιτς, Ιένα, Πρέουσις ΕΪλάου. Τόποι ιστορικών μαχών σε Αυστρία, Πρωσία Πολωνία, στιγμές προσωπικού θριάμβου. Έφτασε σε τέτοιο βαθμό δόξας και δύναμης , όσο κανένας άλλος στην ιστορία της Ευρώπης. Από τις πορτογαλικές ακτές του Ατλαντικού , έως τις πεδιάδες της Πολωνίας, όλα είχαν κατακτηθεί με τις δικές του οδηγίες, αυτός ήταν ο κατευθυντήριος νους.
Η συνθήκη του Τιλσίτ τον Ιούλιο του 1807, εκεί όπου οι δυο αυτοκρατορίες Ρωσία & Γαλλία, υπέγραψαν ειρήνη, είναι και το απόγειο της δόξας του. Η Ρωσία, μεταξύ άλλων , συνηγόρησε τα Επτάνησα και οι Δαλματικές ακτές να τεθούν πάλι, υπό τον Γαλλικό αετό. ‘Ήταν η εποχή που, μετά το διάταγμα, το οποίο εξέδωσε ο μεγάλος στρατηλάτης για την νέα πολιτική οργάνωση των νησιών και το έστειλε προσωπικά στον στρατηγό Donzelot, έδειξε και ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το νησί της Κεφαλονιάς , αποστέλλοντας μάλιστα και τρεις Γάλλους εμπειρογνώμονες στο νησί. Οι τρεις αυτοί επιστήμονες ασχολήθηκαν με την γεωγραφική περιγραφή του νησιού, την απογραφή, την κοινωνική δομή, συνέταξαν στατιστικές για την οικονομία και συνέλεξαν πληροφορίες, σχετικά με τις ναυτικές δυνατότητες του νησιού. Συνεργάσθηκαν επίσης , με τον γνωστό ιστορικό Ιωάννη Λοβέρδο. Από το 1808 και μετά, ο χρόνος μετράει αντίστροφα για την πτώση του μεγάλου στρατηλάτη. Έχοντας ηττηθεί στην Ρωσία το 1812 – 13 και μετά την περίφημη μάχη των εθνών, την μάχη της Λειψίας, οι εχθροί του, Άγγλοι, Ρώσοι, Αυστριακοί, Πρώσοι, μπήκαν στο Παρίσι. Πρώτη πρόταση ειρήνης, ουσιαστικά όμως απομάκρυνσής του Ναπολέοντα από τον θρόνο , έγινε τον Φεβρουάριο του 1814.
«Είμαι τόσο ταραγμένος, από το άτιμο σχέδιο που μου στείλατε , ώστε πιστεύω ότι είμαι ήδη ατιμασμένος.»
Μετά από μια σειρά μαχών, προδομένος από πολλούς εκ των στρατηγών του, στις 6 Απριλίου παραιτήθηκε και τον Μάιο του 1814, έφυγε για την νήσο Έλβα.
Νήσος Έλβα. Ένα νησί κοντά στην γενέτειρά του , την Κορσική , με μέγεθος 223 τχ. Αυτό ήταν το βασίλειό του , σε αυτό κυβερνούσε. Ποιος? Αυτός που από την Πορτογαλία, έφθασε στην Μόσχα και από την Δανία, έως τις πυραμίδες και την Παλαιστίνη. Ήταν βασιλιάς σε ένα νησί με τρεις μικρές πολιτείες και μερικές χιλιάδες κατοίκους. Ο Ναπολέων επισκεπτόταν το εσωτερικό του, έπαιρνε διάφορα μέτρα και το οργάνωνε. Καμιά φορά οι συγγενείς του, πήγαιναν να τον επισκεφθούν. Η μάνα του η Λετίτσια , η αδελφή του, η Πολωνέζα κόμισα Βαλέντσκα , με την οποία είχε πολύ στενές σχέσεις. Τον Δεκέμβριο του 1814, ενώ έκανε τον περίπατό του , στο Πόρτο Φεράγκο, σταμάτησε μπροστά σε έναν παλιό γρεναδιέρο, έναν στρατιώτη της παλαιάς φρουράς.
«Ε , ρε παλιοκαραβανά , δεν σκας εδώ πέρα?»
«Όχι κύριε, αλλά δεν με ευχαριστεί πολύ…»
Ο Ναπολέων του έβαλε στο χέρι ένα χρυσό νόμισμα και του είπε:
« Λίγο υπομονή. Αυτό δεν θα κρατήσει για πολύ.»
Στις αρχές του 1815 , συνήλθε στην Βιέννη το συνέδριο της ειρήνης. Υπό την καθοδήγηση του πανούργου Μέτερνιχ, το συγκεκριμένο συνέδριο ήταν καθοριστικής σημασίας για τη διαμόρφωση του γεωπολιτικού χάρτη της Ευρώπης, κατά τον 19ο αιώνα. Όμως τα αυτοκρατορικά ανάκτορα της Βιέννης , ένιωθαν την ανάσα του Ναπολέοντα. Ας ήταν αυτός στην Έλβα….Έπρεπε να πάει πιο μακριά. Τα σχέδια των νικητών διέρρευσαν. Τις πρώτες μέρες του Φεβρουαρίου του 1815, δυο γνώριμά του πρόσωπα, έσπευσαν στην νήσο Έλβα να τον ενημερώσουν. Ο Fleury de Chaboulon και ένας νεαρός αξιωματικός….Ο Διονύσιος Βούρβαχης. Ο πρώτος είχε έρθει ως κομιστής ειδήσεων από τον παλιό του Υπουργό Εξωτερικών , πιστό του φίλο Μαρέτ, δούκα του Μπασανό. Ο αντισυνταγματάρχης , είχε μαζί του επιστολή από τον Ιωσήφ Βοναπάρτη. Τον ενημέρωσαν λεπτομερειακά για την αύξηση της γενικής δυσαρέσκειας των Γάλλων εναντίον των Βουρβόνων, για το ότι, όλος ο στρατός θεωρούσε τον Ναπολέοντα ως τον μόνο νόμιμο αρχηγό του, για το ότι αγνοούσαν τον δοτό Λουδοβίκο 18ο, για τα σχέδια του σκοτεινού Μέτερνιχ.
Βλέποντας τον αντισυνταγματάρχη του είπε:
« Σεις είσθε κ Βούρβαχη?»
«Μάλιστα Μεγαλειότατε.»
«Και τι νέα μας φέρνεται από την Γαλλία?»
«Δυστυχώς άσχημα. Ο Βασιλεύς Ιωσήφ γνωρίζει εκ θετικής πηγής, ότι οι δυνάμεις των Συμμάχων αποφάσισαν την μεταφορά σας, σε ένα ερημονήσι, μακριά από την Γαλλία . Το όνομά του , Αγία Ελένη, Αυτός είναι ο σκοπός της δικής μου επίσκεψης. Να σας προειδοποιήσω. Και να τεθώ αμέσως στην υπηρεσία σας, εάν με έχετε ανάγκη.»
«Ώστε με φοβούνται ακόμα? Ας μάθουν όμως, μια για πάντα, ότι αν του Αυτοκρατορικού αετού κόπηκαν τα φτερά, του απέμειναν τα γαμψά νύχια. Μάλιστα κύριοι Σύμμαχοι…Φοβίστε ένα νέο πέταγμα. Η Γαλλία δυσανασχετεί εναντίον των Βουρβόνων και τους αναθεματίζει . Το Παρίσι γελά μαζί τους και η προστάτιδά τους συμμαχία έγινε μισητή. Ο στρατός θέλει τον αυτοκράτορα του. Είναι δειλοί οι Βουρβόνοι και μόλις εμφανισθώ, θα εξαφανισθούν. Όλα θα γίνουν όπως πρέπει. Υπολογίζω στην κατάπληξη και στην αποφασιστικότητα, στους παλιούς μας συντρόφους που θα παρασυρθούν από την παράτολμη και απροσδόκητη απόπειρα. Πηγαίνετε κύριε de Chaboulon και ενημερώστε τον Δούκα του Μπασανό , για τις προθέσεις μου.
Κε Αντισυνταγματάρχα, σας παρακαλώ να αναμείνετε στο πλοίο σας. Εντός μιας ώρας , θα έχετε την επιστολή μου , προς τον αδελφό μου, τον Ιωσήφ. Μιλήστε με όσους περισσότερους αξιωματικούς και στρατιώτες μπορείτε. Σε λίγες μέρες θα είμαστε και πάλι παρέα.»
Ύστερα από την συνάντηση με τους Fleury de Chaboulon και Διονύσιο Βούρβαχη η απόφαση πάρθηκε. Κάλεσε τους πιστούς του στρατηγούς Bertrand, Drouot και Cambron, οι οποίοι τον είχαν ακολουθήσει στην νήσο Έλβα,
«Σας κάλεσα για να σας ανακοινώσω την απόφασή μου. Δεν μπορούμε να τελειώσουμε την καριέρα μας, σε μια κατάσταση η οποία είναι ανάξια μας. Φεύγουμε ….γυρίζουμε πίσω . Θα πάμε στο Παρίσι. Ξέρω, πως αυτό που σας λέω είναι πολύ επικίνδυνο. Μπορεί να βρεθεί στο δρόμο μας, ένας αξιωματικός πιστός στους Βουρβώνους , και τότε όλα θα τελειώσουν. Πιστεύω όμως ,ότι το μεγαλύτερο μέρος του στρατού, με θέλει κοντά του. Η παλαιά φρουρά σίγουρα. Ποιές άλλες μονάδες, πιστεύετε κύριοι, ότι μας είναι πιστές?»
Τον λόγο πήρε ο στρατηγός Cambron :
«Μεγαλειότατε, είναι αρκετές οι μονάδες που θα χαρούν μόλις σας δουν. Επίσης σίγουρα μαζί μας, είναι και η στρατιά των Κάτω Άλπεων. Την διοικεί ένας εξαιρετικός και πιστός αξιωματικός, Ο Νικόλαος Λοβέρδος.»
.jpg)
Βούρβαχης Διονύσιος. Γεννήθηκε το 1779 στην Λακήθρα της Κεφαλονιάς. Έζησε τα παιδικά του χρόνια στο Αργοστόλι, στην οικία Βούρβαχη, η οποία ήταν πάντα φιλόξενη για τους Γάλλους πολίτες. Εκεί κατέφυγε ο Γάλλος Λοχαγός Possol, όταν ο πλοίαρχος Ποσκότσιν με τα πλοία του, απεσταλμένος του Ουσακώφ , έμπαινε στον Λιμένα Αργοστολίου στα τέλη Οκτωβρίου 1798. Μετά την αποστολή του πατέρα του Σωτηρίου, στην Αίγυπτο, μετέβη στο Παρίσι και εκπαιδεύθηκε στην στρατιωτική σχολή του Fontainebleau, Είναι ο μοναδικός Έλληνας που έχει εκπαιδευθεί σε αυτήν την περίφημη στρατιωτική σχολή. Το 1797 ακολούθησε τους Γάλλους στην Κεφαλονιά και το 1798 πολέμησε στο νησί κατά την έλευση των Ρώσων & Τούρκων του Ουσακώφ, ακολούθησε δε τους Γάλλους κατά την αναχώρησή τους από τα νησιά προς την Ιταλία. Χρημάτισε Υπασπιστής του Ιωσήφ, όταν ο τελευταίος έγινε βασιλέας Ισπανίας. Έλαβε μέρος σε πλήθος μαχών και τον Φεβρουάριο του 1815, μετέφερε μήνυμα του Ιωσήφ στον Ναπολέοντα, στην νήσο Έλβα. Μετά την επάνοδο του αυτοκράτορα και την ανασύσταση του Γαλλικού στρατού, προήχθη στον βαθμό του συνταγματάρχη. Ύστερα από την μάχη του Βατερλώ και όταν ανέλαβαν οι Βουρβόνοι, παραιτήθηκε από τον στρατό. Για κάποιο χρονικό διάστημα αποσύρθηκε στην γαλλική πόλη Πω, στην έπαυλη που διατηρούσε εκεί. Μετά την έκρηξη της Ελληνικής Επαναστάσεως, ο Βούρβαχης, ακούγοντας μέσα του, την φωνή της πατρίδας που κινδύνευε, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην δημιουργία του εν Γαλλία Ελληνικού κομητάτου. Συνεισέφερε μέρος της περιουσίας του και δραστηριοποιήθηκε στον σχηματισμό ενός ενόπλου σώματος στο οποίο εντάχθηκαν πολλοί γάλλοι φιλέλληνες αξιωματικοί. Με το κεφαλονίτικο πλοίο του καπετάν Νικόλαου Καββαδία, το σώμα αυτό, έχοντας επικεφαλής τον Βούρβαχη, αποβιβάσθηκε στο Ναύπλιο το 1826. Τον Ιανουάριο του 1827 μετέβη στην Αττική, στο εκεί Ελληνικό στρατόπεδο, ως επικεφαλής σώματος φιλελλήνων και Επτανησίων. Από τους τότε επικεφαλής Έλληνες οπλαρχηγούς, αποφασίσθηκε η κατάληψη του Καματερού. Ο Βούρβαχης ηγείτο του κέντρου της Ελληνικής παρατάξεως , και προέταξε ηρωική άμυνα στην ομώνυμη μάχη της 27ης Ιανουαρίου 1827. Κυκλώθηκε, συνελήφθη τραυματισμένος από τους Τούρκους και παρά τις προτάσεις ανταλλαγής του, αποκεφαλίσθηκε από τον Κιουταχή.
Όλα τα ανωτέρω στοιχεία προέρχονται από την ακόλουθη βιβλιογραφία:
«Κεφαλληνιακά Σύμμικτα, Τόμοι Α΄ & Β΄» του Ηλία Τσιτσέλη,
«Παγκεφαλληνιακόν Ημερολόγιο του 1937» του Σ. Σκηνιωτάτου, όπου βιογραφία των Σωτηρίου & Διονυσίου Βούρβαχη
«Ναπολέων» του Ευγένιου Ταρλέ
«Ναπολέων» του Παντελή Καρύκα
«Προσωπικότητες της Κεφαλονιάς» του Γεωργίου Σταυράκη
«Βιογραφίαι ενδόξων ανδρών » του Άνθιμου Μαζαράκη
«Ιστορία της Νήσου Κεφαλληνίας» του Ευσταθίου Λιβιεράτου
«Σημειώσεις του Υποπλοιάρχου του Ρωσικού στόλου Γιέγκορ Μεταξά» έκδοση της Ιεράς Μητροπόλεως Κεφαλληνίας.
«Ιστορία της Κεφαλονιάς» του Γεωργίου Μοσχόπουλου
«Σελίδες Επτανησιακής Ιστορίας» του Σπ. Γασπαρινάτου
«Μελέτες για την ιστορία και το χώρο των νησιών Κεφαλονιάς & Ιθάκης» έκδοση του Ιδρύματος Κεφαλονιάς & Ιθάκης
«Περιοδικό Μπουκέτο» της 14ης Μαϊου 1931
«Napoléon et les grecs, sous les aigles impériales» του Jean Savant
«Νεώτερο Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό ”Ηλίου ”Τόμος ΣΤ σελίδες 562 -563 . Λήμματα : Βούρβαχης Σωτήριος ,Βούρβαχης Διονύσιος και Βούρβαχης Κάρολος»
«Επτανησιακό Ημερολόγιο 1962 , σελίδες 226-232 . Ο Μέγας Ναπολέων και η οικογένεια Βούρβαχη»
Επίσης στοιχεία από παλιότερη αναρτήση του George Giannakis στην ομάδα μας
Σημειώνω επίσης ότι οι διάλογοι που αναφέρω , έχουν βρεθεί σε βιογραφίες των Σωτηρίου & Διονυσίου Βούρβαχη , από τους απογόνους – βιογράφους τους
Πηγή: kefaloniamas.gr
