Των Ιωάννη Γκιτσάκη και Λάζαρου Παυλίδη *
Αφορμή για το παρόν άρθρο απετέλεσε ένα δημοσίευμα με τίτλο «Επένδυση σε «Covid Free» ξενοδοχεία». Ο συντάκτης του δημοσιεύματος αναφέρεται, μεταξύ άλλων, και στο ζήτημα της πιθανής νομικής ευθύνης των ξενοδοχείων, σε περίπτωση που πελάτης τους νοσήσει από CoVid-19, και περιγράφει με ιδιαίτερα «γλαφυρό» τρόπο τις δυσμενείς συνέπειες (νομικές και μη) ενός τέτοιου περιστατικού.
Το ζήτημα της αστικής ευθύνης των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων σε περίπτωση εμφάνισης κρούσματος κορονοϊού σε πελάτη τους και ιδίως, στο ενδεχόμενο ενός σοβαρού κρούσματος που μπορεί να έχει ως συνέπεια την απώλεια ανθρώπινης ζωής, αποτελεί δίχως αμφιβολία ένα ιδιαίτερα κρίσιμο νομικό ζήτημα, το οποίο προβληματίζει έντονα τους ξενοδόχους και το οποίο αναλύθηκε χθες σε ρεπορτάζ του money-tourism.gr.
Ελλοχεύει, πράγματι, ο κίνδυνος να βρεθούν ορισμένοι «καλοθελητές», κυρίως αλλοδαποί πελάτες, οι οποίοι θα επιδιώξουν να εκμεταλλευτούν την περίπτωση που οι ίδιοι ή συγγενικά τους πρόσωπα νοσήσουν από CoVid-19 κατά τη διάρκεια των διακοπών τους στη χώρα μας, στρεφόμενοι νομικά κατά του «εύκολου στόχου», δηλαδή των ξενοδοχείων.
Πλην, όμως, το ζήτημα αυτό θα πρέπει να τεθεί στις πραγματικές νομικές του διαστάσεις και να μην προσεγγίζεται με τρόπο που θα μπορούσε να προκαλέσει έναν τεχνητό και αδικαιολόγητο πανικό και να αποτρέψει πολλούς ξενοδόχους από το να ανοίξουν φέτος τα ξενοδοχεία τους, φοβούμενοι νομικές εμπλοκές και δικαστικές περιπέτειες.
Θεωρήσαμε, λοιπόν, σκόπιμο, να αναπτύξουμε επιγραμματικά ορισμένες από τις νομικές πτυχές του ζητήματος αυτού, διατυπώνοντας σχετικές προτάσεις και δίνοντας ορισμένες κατευθύνσεις προς τους ιδιοκτήτες ξενοδοχείων και τουριστικών καταλυμάτων. Σημειώνουμε, βεβαίως, πως η πλήρης ανάλυση ενός τέτοιου σύνθετου νομικού ζητήματος ξεπερνά τα όρια ενός άρθρου γνώμης. Για το λόγο αυτό, συνιστούμε στους ενδιαφερόμενους να απευθυνθούν στους νομικούς τους συμβούλους ή στους νομικούς συμβούλους των θεσμικών τους φορέων, προκειμένου να λάβουν εξειδικευμένες νομικές συμβουλές για το συγκεκριμένο ζήτημα. Η ανάπτυξη που ακολουθεί στηρίζεται στα δεδομένα που ίσχυαν κατά τη σύνταξη του παρόντος, δηλαδή μέχρι την 11η Μαΐου, οπότε και δεν είχε αναληφθεί ακόμα κάποια εθνική ή ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για την αντιμετώπιση του σοβαρού αυτού νομικού ζητήματος. Μετά τις επισημάνσεις αυτές, ας εξετάσουμε ποια ειδικότερα μέτρα θα μπορούσαν να ληφθούν προληπτικά από τα ξενοδοχεία και τα τουριστικά καταλύματα, προκειμένου να κατοχυρωθούν νομικά απέναντι στους πελάτες τους και να αποτρέψουν το ενδεχόμενο κάποιοι εξ αυτών να στραφούν δικαστικά εναντίον τους, σε περίπτωση που οι ίδιοι ή συγγενείς τους νοσήσουν από CoVid-19.
Τα μέτρα
Η πρώτη δέσμη αφορά σε μέτρα που θα μπορούσαν να ληφθούν σε προγενέστερο στάδιο, προκειμένου να αποτραπεί ο ως άνω νομικός κίνδυνος. Τέτοια μέτρα είναι:
(1) Η ταξιδιωτική ασφάλιση των πελατών. Μια τέτοια ασφάλιση θα μπορούσε να προβλεφθεί νομοθετικά, ως προϋπόθεση για την είσοδο αλλοδαπών τουριστών στη χώρα μας. Είναι όμως αμφίβολο αν οι ασφαλιστικές εταιρίες θα δεχθούν να καλύψουν έναν τέτοιο κίνδυνο εν μέσω πανδημίας. Το πιο πιθανό είναι ότι δεν θα τον καλύψουν ή ότι θα τον καλύψουν με ιδιαίτερα υψηλά και πιθανόν αποτρεπτικά ασφάλιστρα. Προφανώς, όμως, οι μεγάλοι tour operators είναι σε θέση να επιτύχουν καλύτερες συμφωνίες με τις ασφαλιστικές εταιρίες και να συνάψουν σχετικά ομαδικά ασφαλιστήρια συμβόλαια για την κάλυψη των πελατών τους.
(2) Η ασφάλιση αστικής ευθύνης των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων. Μια τέτοια ασφάλιση θα μπορούσε πράγματι να διασφαλίσει σε μεγάλο βαθμό τα ξενοδοχεία από ενδεχόμενες νομικές περιπέτειες. Ισχύει όμως και εδώ αυτό που αναφέραμε μόλις παραπάνω: Είναι αμφίβολο αν οι ασφαλιστικές εταιρίες θα δεχθούν να καλύψουν έναν τέτοιο κίνδυνο στα συμβόλαια αστικής ευθύνης των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων με ένα λογικό ασφάλιστρο.
(3) Η πιστοποίηση από έναν τρίτο, ανεξάρτητο φορέα. Πράγματι, μια τέτοια πιστοποίηση, που θα επιβεβαίωνε την πλήρη συμμόρφωση ενός ξενοδοχείου προς τα σχετικά εθνικά, ευρωπαϊκά ή διεθνή υγειονομικά πρωτόκολλα ασφαλούς λειτουργίας, θα μπορούσε να διασφαλίσει σε μεγάλο βαθμό το συγκεκριμένο ξενοδοχείο, στο ενδεχόμενο άσκησης αγωγής από πελάτη του που νόσησε από CoVid-19.
Η δεύτερη δέσμη αφορά σε μέτρα ενημέρωσης των πελατών του ξενοδοχείου. Οι σχετικές ενημερωτικές αναφορές ή πινακίδες θα πρέπει να είναι διαθέσιμες στα αγγλικά και σε άλλες γλώσσες, ανάλογα με τις χώρες προέλευσης των πελατών κάθε ξενοδοχείου. Θα πρέπει δε να αναρτηθούν τόσο στην ιστοσελίδα του ξενοδοχείου, όσο και σε εμφανή σημεία στη reception, στο εστιατόριο, στην πισίνα, ή και σε άλλους χώρους, ανάλογα με το μέγεθος του ξενοδοχείου. Το περιεχόμενο των ενημερώσεων αυτών θα πρέπει να είναι το ακόλουθο:
(1) Η επιγραμματική ενημέρωση των πελατών για όλα τα μέτρα που τηρεί το ξενοδοχείο, σύμφωνα με τα σχετικά υγειονομικά πρωτόκολλα αλλά και πέραν αυτών.
(2) Η ενημέρωση των πελατών για τα ατομικά μέτρα πρόληψης που πρέπει να λαμβάνουν οι ίδιοι, σύμφωνα με το σχετικό πρωτόκολλο και τις υποδείξεις των ελληνικών Αρχών και του ΕΟΔΥ, προκειμένου να προστατευτούν οι ίδιοι, αλλά και να μην μεταφέρουν τον κορονοϊό εντός των χώρων του ξενοδοχείου. Θα επισημαίνεται, πρωτίστως, η ιδιαίτερη προσοχή που πρέπει να επιδεικνύουν οι πελάτες κατά τις δραστηριότητές τους εκτός του ξενοδοχείου.
Η τρίτη δέσμη αφορά στην πρόβλεψη ορισμένων προκαθορισμένων δηλώσεων, τις οποίες θα πρέπει να υιοθετήσουν και να αποδεχθούν εγγράφως ή ηλεκτρονικώς οι πελάτες του ξενοδοχείου. Ειδικότερα, προκειμένου να υπάρξει καλύτερη νομική θωράκιση των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων, η οποία θα λειτουργήσει κυρίως αποτρεπτικά ως προς την άσκηση αγωγών εναντίον τους, προτείνεται να συνταχθούν δύο έντυπα, τα οποία θα καλούνται να υπογράψουν οι πελάτες των ξενοδοχείων κατά τη διαδικασία του check in. Το περιεχόμενο των εντύπων αυτών θα πρέπει κατ’ ελάχιστο να είναι το ακόλουθο:
(1) Έντυπο ενημέρωσης και αποδοχής των υγειονομικών μέτρων ασφαλείας που λαμβάνονται στο ξενοδοχείο. Το έντυπο αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει:
α. Επιγραμματική αναφορά των μέτρων που τηρεί το ξενοδοχείο, σύμφωνα με τα σχετικά υγειονομικά πρωτόκολλα ή και επιπλέον αυτών, καθώς και σχετική έγγραφη επιβεβαίωση του πελάτη ότι έλαβε γνώση των μέτρων αυτών και τα αποδέχεται ανεπιφύλακτα. Συμπληρωματικά θα μπορούσε να προστεθεί και δήλωσή του ότι θεωρεί τα μέτρα αυτά ως απολύτως επαρκή για την προστασία του. Η τελευταία αυτή δήλωση έχει βεβαίως περιορισμένη νομική αξία σε περίπτωση δικαστικής διαμάχης. Θα μπορούσε όμως να λειτουργήσει αποτρεπτικά σε αρκετές περιπτώσεις, οπότε κατά τη γνώμη μας θα ήταν σκόπιμο να προστεθεί στο κείμενο του εντύπου.
β. Δήλωση του πελάτη ότι αναγνωρίζει τους κινδύνους που μπορεί να προκύψουν για την υγεία του ιδίου και των μελών της οικογένειάς του εξαιτίας της πανδημίας του κορονοϊού, καθώς και δήλωση ότι αποδέχεται τους κινδύνους αυτούς, ως απόρροια των γενικότερων συνθηκών που επικρατούν παγκοσμίως εξαιτίας της πανδημίας και όχι ως ευθύνη του ξενοδοχείου. Η δήλωση αυτή λειτουργεί περισσότερο αποτρεπτικά, παρά διασφαλιστικά, πλην όμως θεωρούμε σκόπιμο να συμπεριληφθεί στο κείμενο του εντύπου.
γ. Δήλωση παραίτησης του πελάτη από κάθε αξίωσή του σε βάρος του ξενοδοχείου, σε περίπτωση που νοσήσει ή αποβιώσει από CoVid-19 ο ίδιος ή άλλο μέλος της οικογένειάς του, η οποία θα αφορά τόσο την αποζημίωση λόγω θετικής ή αποθετικής ζημίας όσο και τη χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης ή ψυχικής οδύνης. Μια τέτοια δήλωση πιθανότατα θα κριθεί άκυρη, κατά το άρθρο 332 ΑΚ. Επειδή όμως η δήλωση αυτή, αφενός έχει έντονο αποτρεπτικό χαρακτήρα και αφετέρου, θα μπορούσε να αξιολογηθεί ερμηνευτικά από το αρμόδιο δικαστήριο σε ενδεχόμενη δίκη, θεωρούμε ότι πρέπει ομοίως να συμπεριληφθεί στο κείμενο του εντύπου.
(2) Έντυπο ενημέρωσης περί των ατομικών υγειονομικών κανόνων ασφαλείας που υποχρεούται να τηρεί ο πελάτης, εντός, αλλά κυρίως εκτός, των χώρων του ξενοδοχείου, σύμφωνα με τα σχετικά υγειονομικά πρωτόκολλα, προκειμένου να μην μεταφέρει τον κορονοϊό στο ξενοδοχείο και να μην τον διασπείρει σε άλλους πελάτες ή στο προσωπικό του ξενοδοχείου. Το έντυπο αυτό θα πρέπει να συνοδεύεται απαραίτητα και από έγγραφη επιβεβαίωση του πελάτη ότι έλαβε γνώση των κανόνων αυτών, καθώς και από σχετική δήλωσή του ότι δεσμεύεται για την τήρησή τους. Το έντυπο αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς λειτουργεί καταρχήν «αμυντικά», γνωστοποιώντας στον πελάτη ότι έχει και ο ίδιος υποχρεώσεις έναντι του ξενοδοχείου. Ως εκ τούτου, σε ενδεχόμενη άσκηση αγωγής εναντίον του ξενοδοχείου, θα μπορούσε να βρεθεί αντιμέτωπος με αντίστοιχη ανταγωγή από την πλευρά του ξενοδοχείου. Παράλληλα, λειτουργεί και «επιθετικά», εξοπλίζοντας το ξενοδοχείο με νομικά επιχειρήματα, σε περίπτωση που αποφασίσει να στραφεί δικαστικά εναντίον πελάτη του, ο οποίος αποδεδειγμένα παραβίασε τα σχετικά υγειονομικά πρωτόκολλα και μετάφερε τον κορονοϊό εντός του ξενοδοχείου, προκαλώντας του σοβαρή οικονομική ζημία.
Τα δύο παραπάνω έντυπα μπορούν φυσικά να ενοποιηθούν και σε ένα ενιαίο κείμενο. Έγινε χωριστή αναφορά προκειμένου να είναι εμφανής ο διακριτός νομικός σκοπός που εξυπηρετεί καθένα από αυτά. Σε κάθε περίπτωση, στο ενιαίο αυτό έντυπο ή στα δύο αυτοτελή, θα πρέπει να προβλεφθεί και ότι σε ενδεχόμενη δικαστική διαφορά αρμόδια θα είναι τα ελληνικά δικαστήρια. Η ρήτρα αυτή θα λειτουργήσει καταρχήν αποτρεπτικά για αλλοδαπούς πελάτες. Επιπλέον, εκτιμούμε πως θα έχει και ουσιαστικό αποτέλεσμα, καθώς ο Έλληνας δικαστής προφανώς θα αντιμετωπίσει με μεγαλύτερη επιφυλακτικότητα και αυστηρότητα μία αγωγή αλλοδαπού πελάτη κατά ελληνικού ξενοδοχείου, ιδίως σε περίπτωση που αυτή ασκείται κακόπιστα και προσχηματικά.
Τα δύο ανωτέρω έντυπα, σε ενιαία ή χωριστή μορφή, θα μπορούσαν να συμπεριληφθούν και στην ιστοσελίδα του ξενοδοχείου και συγκεκριμένα στη σελίδα του συστήματος ηλεκτρονικών κρατήσεων, υπό τη μορφή μίας δήλωσης που θα πρέπει να αποδέχεται ο πελάτης προκειμένου να προχωρήσει η κράτησή του. Να πρέπει δηλαδή να βάλει ένα «τικ» σε ένα «κουτάκι» που θα λέει ότι έχει λάβει γνώση και αποδέχεται τα παραπάνω, προκειμένου να μπορεί να προχωρήσει σε on line κράτηση. Εφόσον, μάλιστα, υφίσταται η σχετική «τεχνική» δυνατότητα, αυτό θα ήταν σκόπιμο να γίνει και σε κρατήσεις μέσω των δημοφιλών διαδικτυακών πλατφορμών (Booking, Expedia, Airbnb, Agoda κ.ά.), είτε ως γενικός όρος για τη χώρα μας, σε συνεννόηση με την κάθε πλατφόρμα, είτε ως ειδικός όρος κάθε ξενοδοχείου, τον οποίο θα πρέπει να αποδέχεται ο πελάτης προκειμένου να προχωρήσει σε ηλεκτρονική κράτηση στο συγκεκριμένο ξενοδοχείο μέσω της πλατφόρμας.
Τα παραπάνω μέτρα εκτιμούμε πως είναι κατά βάση επαρκή, προκειμένου να προληφθούν ή να αποτραπούν οι δυσμενείς συνέπειες μιας αγωγής αποζημίωσης σε βάρος ξενοδοχειακής επιχείρησης, στις περισσότερες περιπτώσεις που κάποιος πελάτης της νοσήσει από CoVid-19 κατά τη διάρκεια των διακοπών του στην Ελλάδα.
Τα περισσότερα από τα μέτρα αυτά έχουν αποτρεπτικό χαρακτήρα, δηλαδή αποσκοπούν πρωτίστως στο να αποτρέψουν τον πελάτη από την άσκηση μιας τέτοιας αγωγής σε βάρος του ξενοδοχείου όπου διέμεινε. Ορισμένα όμως έχουν και διασφαλιστικό χαρακτήρα, θωρακίζοντας νομικά το ξενοδοχείο απέναντι στους πελάτες του σε περίπτωση άσκησης αγωγής.
Για να καθησυχάσουμε όμως ακόμα περισσότερο τους ιδιοκτήτες των ξενοδοχείων και των τουριστικών καταλυμάτων, θα επισημάνουμε πως ακόμα και η άσκηση μίας τέτοιας αγωγής πολύ δύσκολα θα έχει επιτυχή κατάληξη για τον ενάγοντα. Τούτο διότι αυτός φέρει το βάρος αποδείξεως τόσο του πταίσματος του ξενοδοχείου όσο και του αιτιώδους συνδέσμου ανάμεσα στο πταίσμα του ξενοδοχείου και στη ζημία που προκλήθηκε σε αυτόν. Με απλά λόγια, ο πελάτης θα πρέπει να αποδείξει και ότι κόλλησε τον κορονοϊό εντός του ξενοδοχείου και ότι τον κόλλησε εξαιτίας κάποιας αμέλειας του προσωπικού του ξενοδοχείου ως προς την τήρηση των υγειονομικών πρωτοκόλλων, πράγμα που είναι ιδιαίτερα απίθανο να αποδειχθεί ακόμα και σε περίπτωση που το ξενοδοχείο είναι all inclusive. Πράγματι, είναι σχεδόν απίθανο να αποδείξει κάποιος ότι κόλλησε τον κορονοϊό εντός του ξενοδοχείου και όχι κατά τη μεταφορά του από και προς το ξενοδοχείο ή κατά τη διάρκεια κάποιας δραστηριότητάς του εκτός ξενοδοχείου. Αυτό ισχύει όχι μόνο για τις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις αλλά και για το σύνολο των τουριστικών επιχειρήσεων (ακτοπλοΐα, μεταφορές, εστίαση, διασκέδαση, εκδρομές, δραστηριότητες κ.λπ.).
Πέραν των όσων αναφέρθηκαν παραπάνω, θεωρούμε ότι το σημαντικότερο προληπτικό μέτρο θα είναι η πιστή τήρηση των υγειονομικών πρωτοκόλλων που θα προβλεφθούν από το Κράτος για την ασφαλή λειτουργία των ξενοδοχείων και των τουριστικών καταλυμάτων. Αρκεί βεβαίως αυτά να είναι ρεαλιστικά και εφαρμόσιμα.
Τα συγκεκριμένα πρωτόκολλα θα είναι μεν κάτι πρωτόγνωρο για όλους, πλην όμως η γενικότερη φιλοσοφία τους δεν θα είναι άγνωστη στους ιδιοκτήτες των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων. Πράγματι, και πριν την εφαρμογή των πρωτοκόλλων αυτών οι ιδιοκτήτες ήταν αντιμέτωποι με πλήθος κανονιστικών διατάξεων για την ασφαλή λειτουργία των τουριστικών καταλυμάτων (πυρασφάλεια, υγιεινή, λειτουργία πισίνας, ασφάλεια του προσωπικού και των πελατών κλπ.). Αντίστοιχη λειτουργία θα έχουν και τα περιβόητα υγειονομικά πρωτόκολλα ασφάλειας των ξενοδοχείων. Εφόσον το ξενοδοχείο συμμορφώνεται πλήρως προς τα πρωτόκολλα αυτά και τους ειδικότερους όρους που προβλέπουν, τότε θα είναι διασφαλισμένο νομικά τόσο απέναντι στο Κράτος όσο και απέναντι στους πελάτες του. Το ίδιο ισχύει και για όλες τις τουριστικές επιχειρήσεις. Πραγματικός κίνδυνος ευθύνης, είτε έναντι του Κράτους είτε έναντι των πελατών τους, υφίσταται μόνο σε περίπτωση μη συμμόρφωσης ή πλημμελούς εφαρμογής των υγειονομικών πρωτοκόλλων που θα προβλεφθούν.
Ελπίζουμε πως όσα προαναφέρθηκαν θα αποδειχθούν χρήσιμα όχι μόνο στους ιδιοκτήτες ξενοδοχείων και τουριστικών καταλυμάτων αλλά και σε όλους τους επαγγελματίες του τουρισμού. Θα υπογραμμίσουμε για μία ακόμα φορά, ότι σκοπός της ανάπτυξης που προηγήθηκε ήταν κυρίως να θέσει το ζήτημα στις πραγματικές νομικές του διαστάσεις, προκειμένου να αποφευχθεί ένας αδικαιολόγητος πανικός, ο οποίος θα απέτρεπε πολλούς ξενοδόχους από το να ανοίξουν φέτος τα ξενοδοχεία τους, με καταστροφικές συνέπειες τόσο για τους ίδιους όσο και για τον ελληνικό τουρισμό και την ελληνική οικονομία γενικότερα. Κλείνοντας, θα επαναλάβουμε αυτό που αναφέρουμε συνεχώς τους δύο τελευταίους μήνες: Ο στόχος του να μην χαθεί η φετινή τουριστική περίοδος και να περιοριστούν οι απώλειες του ΑΕΠ της χώρας στο ελάχιστο δυνατό, αποτελεί εθνικό στόχο. Όλοι μαζί, καθένας από το δικό του επιστημονικό ή επαγγελματικό τομέα, θα πρέπει να ενώσουμε τις δυνάμεις μας και να περάσουμε από κοινού το μήνυμα, ότι η φετινή τουριστική περίοδος ΔΕΝ έχει χαθεί.
* Ο κ. Ιωάννης Γκιτσάκης (twitter @gitsakis) είναι Δικηγόρος Θεσσαλονίκης και Διδάκτωρ Διοικητικού Δικαίου.
Ο κ. Λάζαρος Παυλίδης είναι Δικηγόρος Θεσσαλονίκης και κάτοχος DES Ευρωπαϊκού Δικαίου του Université Libre de Bruxelles.
Αμφότεροι είναι συνιδρυτές της διαδικτυακής ομάδας «Πανελλήνια Ένωση Δικηγόρων» (Π.Ε.Δ.).
Πηγή: https://money-tourism.gr/ | ΧΡΗΜΑ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ money-tourism.gr
