Restart Tourism – Πακέτο τουρισμού – Τα καλά, τα κακά και τα άσχημα

Του Ιωάννη Γκιτσάκη *

Ανακοινώθηκε από τον Πρωθυπουργό και τον αρμόδιο Υπουργό Τουρισμού το πολυαναμενόμενο πακέτο για την επανεκκίνηση του ελληνικού τουρισμού, με την ονομασία «Restart Tourism».

Ένα πακέτο, το οποίο, σύμφωνα με τις ανακοινώσεις των θεσμικών φορέων του τουρισμού, κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά απαιτούνται βελτιώσεις σε ορισμένα σημεία του. Θα επιχειρήσω, λοιπόν, μία πρώτη αξιολόγηση των μέτρων που περιλαμβάνονται στο κυβερνητικό πακέτο του τουρισμού, καταγράφοντας τα θετικά και τα αρνητικά σημεία του, στο βαθμό βεβαίως που μου επιτρέπουν οι γνώσεις μου πάνω στο αντικείμενο.

Α. Θετικά σημεία

1. Ο τουρισμός τίθεται στο επίκεντρο και αναγνωρίζεται η σημασία του για τη χώρα, καθώς και η συνεισφορά του στην οικονομία, την απασχόληση και το ΑΕΠ της χώρας.
2. Υπάρχει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για την επανεκκίνηση του ελληνικού τουρισμού, με συγκεκριμένα μέτρα για τις τουριστικές επιχειρήσεις, τους εργαζομένους του τουριστικού τομέα και τους τουρίστες (Έλληνες και ξένους).
3. Προβλέπεται συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα για το σταδιακό άνοιγμα της τουριστικής αγοράς, που εκκινεί στις 25 Μαΐου για τον τουρισμό εσωτερικού και στις 15 Ιουνίου για τον τουρισμό εξωτερικού.
4. Ξεκινά νωρίτερα ο τουρισμός εξωτερικού και συγκεκριμένα στις 15 Ιουνίου, έναντι του αρχικού σχεδιασμού για άνοιγμα την 1η Ιουλίου.
5. Η απελευθέρωση των πτήσεων από το εξωτερικό γίνεται σταδιακά και σύμφωνα με σχετική λίστα χωρών που εμφανίζουν καλό επιδημιολογικό προφίλ. Η λίστα αυτή θα ανακοινωθεί έως την 1η Ιουνίου και δεν θα περιλαμβάνει χώρες με αρνητικά επιδημιολογικά στοιχεία (όπως πιθανότατα ΗΠΑ, Ρωσία, Αγγλία, Γαλλία, Ολλανδία, Σουηδία, Ιταλία, Ισπανία, Τουρκία, Βέλγιο κ.ά.). Από τις 15 Ιουλίου αναμένεται η σταδιακή απελευθέρωση των πτήσεων και από τις χώρες που δεν θα περιλαμβάνονται στην αρχική λίστα. Η λίστα δηλαδή θα αναθεωρείται συνεχώς, ανάλογα με τα επιδημιολογικά δεδομένα κάθε χώρας.
6. Στην αρχική λίστα πιθανότατα θα περιλαμβάνονται και χώρες, όπως η Αυστραλία, η Κίνα και η Σιγκαπούρη, οι οποίες εμφανίζουν πολύ καλά επιδημιολογικά στοιχεία. Είναι ιδιαίτερα θετικό, ότι με αφορμή την πανδημία του κορονοϊού, η χώρα μας επιχειρεί ένα πρώτο άνοιγμα σε νέες τουριστικές αγορές (Ρωσία, Κίνα, Αυστραλία, Καναδά, Σιγκαπούρη, Νότια Κορέα, Ιαπωνία, Ταϊβάν, Αραβικές χώρες κ.ά.), οι οποίες μπορούν να αποτελέσουν μεγάλες «δεξαμενές» προσέλκυσης ποιοτικών τουριστών στη χώρα μας, όπως έχω επισημάνει και σε σχετικά άρθρα μου.
7. Προβλέπεται ένα σημαντικό πακέτο μέτρων για την οικονομική στήριξη των τουριστικών επιχειρήσεων, στο οποίο περιλαμβάνονται, η επέκταση του δικαιώματος αναστολής των συμβάσεων εργασίας έως και τον Ιούλιο, η μείωση ενοικίου 40% έως και τον Αύγουστο, η επιστρεπτέα προκαταβολή, η μείωση της προκαταβολής φόρου εισοδήματος, η μείωση του ΦΠΑ στις μεταφορές, τον καφέ, τα μη αλκοολούχα ποτά και το τουριστικό πακέτο και η επιχειρηματική χρηματοδότηση (ΤΕΠΙΧ ΙΙ – Ταμείο Εγγυοδοσίας – Αναπτυξιακή Τράπεζα).
8. Η στήριξη των εργαζομένων του τουριστικού τομέα με διάφορα μέτρα, όπως το νέο πρόγραμμα ενίσχυσης της απασχόλησης «Συνεργασία», η ενίσχυση μέσω του ευρωπαϊκού προγράμματος «SURE» έως το Σεπτέμβριο, η ενίσχυση των εποχιακά απασχολούμενων κ.ά. Τα μέτρα αυτά, πέρα από την ενίσχυση των ίδιων των εργαζομένων, συνιστούν και μέτρα ανακούφισης των τουριστικών επιχειρήσεων, καθώς τους δίνουν τη δυνατότητα να ανοίξουν και να λειτουργήσουν τη δύσκολη φετινή τουριστική περίοδο, απαλλαγμένες από ένα σημαντικό οικονομικό βάρος.
9. Η πρόβλεψη ενός πακέτου για την ενίσχυση του εσωτερικού τουρισμού, μέσω μιας δέσμης προγραμμάτων τουριστικών vouchers, όπως είχα προτείνει και σε σχετικό άρθρο μου. Συγκεκριμένα προβλέπονται τρεις κατηγορίες τουριστικών vouchers (πρόγραμμα «Τουρισμός για όλους» του Υπουργείου τουρισμού, ενισχυμένο πρόγραμμα κοινωνικού τουρισμού του ΟΑΕΔ και του Υπουργείου Εργασίας και εταιρικά holiday vouchers για τους εργαζομένους του ιδιωτικού τομέα). Οι δικαιούχοι και οι λεπτομέρειες κάθε προγράμματος αναμένεται να διευκρινιστούν τις επόμενες ημέρες.

Σημειώνω εδώ, πως ο εσωτερικός τουρισμός δεν αποτελεί καθόλου αμελητέα ποσότητα για τον ελληνικό τουρισμό. Επιπλέον, δεν πρέπει να παραβλέπουμε και το γεγονός ότι ένας σημαντικός αριθμός Ελλήνων ταξιδεύουν κάθε χρόνο εκτός Ελλάδας για τις καλοκαιρινές διακοπές τους. Μέσω των προγραμμάτων τουριστικών vouchers που ανακοινώθηκαν, ένα σημαντικό ποσοστό αυτών μπορεί να στραφεί φέτος προς τον εγχώριο τουρισμό. Και αυτό θα αποτελέσει ένα επιπλέον κέρδος, τόσο για τις τουριστικές επιχειρήσεις όσο και για το ΑΕΠ της χώρας, το οποίο δεν συνυπολογίζεται στο σύνηθες ποσοστό του εσωτερικού τουρισμού που καταγράφεται κάθε χρόνο.

10. Προβλέπεται στοχευμένη διαφημιστική καμπάνια, τόσο για την προώθηση του τουριστικού προϊόντος της χώρας μας όσο και για την ενίσχυση του αισθήματος ασφάλειας των τουριστών (Ελλήνων και ξένων). Προβλέπεται επίσης καμπάνια ενημέρωσης των τουριστών για τα υγειονομικά πρωτόκολλα που θα εφαρμοστούν στη χώρα μας, σχετικό application Visit Greece, διάθεση ενημερωτικού υλικού, ειδικό σήμα «Health First» για τις τουριστικές επιχειρήσεις, συμφωνίες με Tour Operators κ.ά.
11. Προβλέπεται η δυνατότητα πιστοποίησης των τουριστικών επιχειρήσεων και ιδίως των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων, από έναν τρίτο, ανεξάρτητο φορέα, όπως είχα προτείνει και σε σχετικό άρθρο μου για τη νομική ευθύνη των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων σε περίπτωση κρούσματος κορονοϊού.

Β. Αρνητικά σημεία

1. Δεν θα γίνονται έλεγχοι (τεστ) για τον κορονοϊό πριν την είσοδο των τουριστών στην Ελλάδα. Καταρχάς, η Ευρωπαϊκή Ένωση απέτυχε να δημιουργήσει και να θέσει σε λειτουργία έναν κοινό ευρωπαϊκό μηχανισμό ασφαλούς μετακίνησης τουριστών, όπως είχα προτείνει σε σχετικό άρθρο μου. Επίσης, απέρριψε την πρόταση της ελληνικής κυβέρνησης για τη διενέργεια τεστ κορονοϊού, στις χώρες προέλευσης των τουριστών, 72 ώρες πριν από την αναχώρησή τους. Η πρόταση αυτή είχε συναντήσει αντιδράσεις και από σημαντική μερίδα επαγγελματιών του τουρισμού, καθώς συνιστά αποτρεπτικό παράγοντα για την προσέλκυση τουριστών λόγω του υψηλού κόστους, ειδικά για μία τετραμελή οικογένεια.

Υπάρχει όμως μία λεπτή ισορροπία «τρόμου» ανάμεσα στην υγειονομική ασφάλεια και στην ανάγκη περιορισμού της οικονομικής ζημιάς της χώρας. Η υγειονομική ασφάλεια επιβάλλει πολύ προσεκτικά βήματα στο άνοιγμα του εισερχόμενου τουρισμού. Από την άλλη πλευρά, η ενίσχυση της οικονομίας προϋποθέτει την προσέλκυση όσο το δυνατόν μεγαλύτερου αριθμού τουριστών τη φετινή χρονιά. Εάν χαθεί η ισορροπία αυτή, τότε κινδυνεύουμε να γκρεμίσουμε όλα όσα χτίσαμε τους τελευταίους μήνες. Κινδυνεύουμε να χάσουμε το brand της επιτυχούς αντιμετώπισης της πανδημίας του κορονοϊού και της υγειονομικά ασφαλούς χώρας, το οποίο μπορεί να μας δώσει σημαντικό μερίδιο από την τουριστική αγορά της μετά τον κορονοϊό εποχής.

2. Ανακοινώθηκαν καθυστερημένα τα πολυαναμενόμενα υγειονομικά πρωτόκολλα για τη λειτουργία των τουριστικών επιχειρήσεων και του τομέα της μεταφοράς τουριστών. Τα πρωτόκολλα αυτά είναι κομβικής σημασίας, τόσο για τις ίδιες τις τουριστικές επιχειρήσεις όσο και για το ζήτημα της αστικής ευθύνης τους σε περίπτωση κρούσματος κορονοϊού.

Σχετικά με τα υγειονομικά πρωτόκολλα θα επιχειρήσω και μία εκτίμηση: Στην αρχική τους μορφή ενδεχομένως θα είναι περισσότερο πολύπλοκα και αυστηρά. Πιθανότατα όμως θα αναθεωρηθούν και θα απλοποιηθούν σε μεγάλο βαθμό, ακόμα και πριν την τελική εφαρμογή τους στις 15 Ιουνίου. Και εφόσον η επιδημιολογική πορεία της πανδημίας στη χώρα μας εξελιχθεί ομαλά, τότε στις 15 Ιουλίου ενδέχεται ακόμη και να καταργηθούν στην πράξη, δηλαδή να αντικατασταθούν ουσιαστικά από τους συνήθεις υγειονομικούς κανόνες που ακολουθούν ούτως ή άλλως κάθε χρόνο οι ξενοδοχειακές μονάδες και οι τουριστικές επιχειρήσεις της χώρας μας.

Αυτή είναι μία προσωπική εκτίμηση, η οποία όμως στηρίζεται στην παρακολούθηση της εξέλιξης της πανδημίας του κορονοϊού στη χώρα μας και στις σχετικές επιστημονικές μελέτες που επισημαίνουν ότι αυτή μπορεί να εξαλείφει πλήρως στα μέσα Ιουλίου στην Ελλάδα. Πράγματι, τα επιδημιολογικά δεδομένα μεταβάλλονται ραγδαία κάθε μήνα. Ας αναλογιστούμε, ότι από το καταστροφικό σενάριο για τον ελληνικό τουρισμό που διαφαινόταν στις αρχές Απριλίου, δηλαδή στην κορύφωση της επιδημιολογικής καμπύλης στη χώρα μας, μέσα σε μόλις ένα μήνα φτάσαμε στο σημείο να συζητούμε το πλήρες άνοιγμα του ελληνικού τουρισμού. Εάν η ραγδαία αυτή μεταβολή συνεχιστεί και τους επόμενους μήνες και επαληθευτούν οι αισιόδοξες προβλέψεις, τότε στις 15 Ιουνίου μπορεί να βρεθούμε ενώπιον μίας εντελώς διαφορετικής κατάστασης, ενώ στις 15 Ιουλίου ίσως βρεθούμε αντιμέτωποι και με ένα ρεύμα μαζικού τουρισμού της τελευταίας στιγμής, το οποίο σήμερα φαντάζει μάλλον απίθανο. Ας μην βιαστούμε λοιπόν να βάλουμε ταφόπλακα στη φετινή τουριστική περίοδο.

3. Το σχέδιο αντιμετώπισης ενδεχόμενων κρουσμάτων κορονοϊού στα ελληνικά νησιά κατά την καλοκαιρινή περίοδο δεν είναι επαρκές. Πράγματι, σύμφωνα με τον κυβερνητικό σχεδιασμό, προβλέπεται συνεργαζόμενος γιατρός σε κάθε τουριστικό κατάλυμα, ειδικοί χώροι καραντίνας σε κάθε νησί και μεταφορά του κρούσματος ή του ασθενούς σε δομή υγείας. Προβλέπεται ακόμα η ενίσχυση των υποδομών υγείας στα νησιά και ιδίως στα μικρότερα νησιά και η μεταφορά ενδεχόμενου κρούσματος ή ασθενούς εκτός νησιού. Για το σκοπό αυτό, οι τουριστικοί προορισμοί χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες, ανάλογα με το επίπεδο κινδύνου (χαμηλό, μέτριο και υψηλό).

Στην κατηγορία του χαμηλού κινδύνου εντάσσεται η ηπειρωτική Ελλάδα, η Κρήτη και οι προορισμοί με δυνατότητα πρόσβασης στις υποδομές υγείας της ηπειρωτικής Ελλάδας μέσα σε 2 ώρες (με πλοίο ή αυτοκίνητο).

Στην κατηγορία του μέτριου κινδύνου εντάσσονται τα νησιά που διαθέτουν αναπτυγμένες υποδομές υγείας, δηλαδή Γενικά Νοσοκομεία ή Κέντρα Υγείας που έχουν δηλωθεί κλίνες Covid. Στα νησιά αυτά εντάσσονται πιθανότατα η Σαντορίνη, η Σύρος, η Πάρος, η Νάξος, η Ρόδος, η Κως και η Κάλυμνος.

Στην κατηγορία του υψηλού κινδύνου εντάσσονται τα νησιά που διαθέτουν απλές υποδομές υγείας ή δεν διαθέτουν υποδομές υγείας. Τα οποία, όπως φαίνεται, αποτελούν και την πλειοψηφία.

Στην κατηγορία αυτή εντοπίζεται και το μεγαλύτερο πρόβλημα. Εδώ ελλοχεύει ο σοβαρότερος κίνδυνος για τη χώρα μας, ο οποίος απειλεί να τινάξει στον αέρα ολόκληρο τον κυβερνητικό σχεδιασμό, αλλά και όλα όσα έχει κερδίσει η χώρα μας τους τελευταίους μήνες λόγω της επιτυχούς αντιμετώπισης της πανδημίας του κορονοϊού.

Πώς λοιπόν θα αντιμετωπιστούν κρούσματα κορονοϊού λ.χ. στη Μήλο, τη Σίφνο, τη Μύκονο, την Τήνο, την Αμοργό, την Ίο, τη Φολέγανδρο, την Αστυπάλαια, την Πάτμο, τους Λειψούς;

Μπορούν να ενισχυθούν άμεσα οι υποδομές υγείας όλων των νησιών που ανήκουν στην κατηγορία του υψηλού κινδύνου, ώστε να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν ενδεχόμενα κρούσματα κορονοϊού; Και αν ναι, με ποιο κόστος;

Επαρκούν τα τρία ελικόπτερα του ΕΚΑΒ για να μεταφέρουν ασθενείς με CoVid-19 που θα χρειαστούν νοσηλεία; Και αν ναι, με ποιο κόστος;

Μπορεί ο κυβερνητικός σχεδιασμός να αντιμετωπίσει μαζικά κρούσματα κορονοϊού σε ένα ή περισσότερα τουριστικά νησιά, όπως λ.χ. η Μύκονος; Σύμφωνα με τα επιστημονικά δεδομένα που προκύπτουν από την εξέταση της πανδημίας του κορονοϊού, ένας μόλις φορέας μπορεί να κολλήσει άλλα 50, 100, 200 ή και 1.000 άτομα (όπως ο «ασθενής 31» στη Νότια Κορέα). Πόσο απίθανο είναι να συμβεί αυτό σε ένα χώρο διασκέδασης ενός τουριστικού νησιού; Πώς μπορεί αυτό το ενδεχόμενο να αντιμετωπιστεί με το σχέδιο που ανακοίνωσε η κυβέρνηση;

Έχοντας επισκεφτεί ως τουρίστας σχεδόν όλα τα ελληνικά νησιά, μικρά και μεγάλα, και έχοντας ακριβή εικόνα για κάθε νησί, θα απαντήσω ξεκάθαρα πως δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί.

Για τον λόγο αυτό, στο τελευταίο άρθρο μου πρότεινα, ως πλέον ενδεδειγμένη λύση, τη δρομολόγηση στο Αιγαίο ενός πλοίου που θα είναι ειδικά διαμορφωμένο ως πλωτό νοσοκομείο. Πράγματι, θα μπορούσε το ελληνικό Δημόσιο να επιτάξει ένα παροπλισμένο επιβατηγό πλοίο και να το μετατρέψει άμεσα σε πλωτό νοσοκομείο, προκειμένου να αντιμετωπίσει ενδεχόμενα κρούσματα κορονοϊού στα τουριστικά νησιά την περίοδο του καλοκαιριού. Το πλοίο αυτό θα μπορούσε να λειτουργήσει ως χώρος καραντίνας, νοσηλείας ή και μεταφοράς του κρούσματος ή του ασθενούς. Εκτιμώ πως είναι η καλύτερη, οικονομικότερη και ταχύτερα εφαρμόσιμη λύση σε ένα πραγματικά εφιαλτικό πρόβλημα. Για το λόγο αυτό, πέρα από το προαναφερθέν άρθρο μου, απέστειλα τη σχετική πρόταση στους θεσμικούς φορείς του τουρισμού, στους αρμόδιους Υπουργούς (μέσω των social media), αλλά και στον ίδιο τον Πρωθυπουργό (με ηλεκτρονική αλληλογραφία). Απ’ ότι φαίνεται όμως η λύση του πλωτού νοσοκομείου δεν υιοθετήθηκε από την κυβέρνηση. Παρόλα αυτά, συνεχίζω να πιστεύω ότι αποτελεί τη μόνη εφαρμόσιμη λύση για την επιτυχή αντιμετώπιση κρουσμάτων κορονοϊού στα τουριστικά νησιά του Αιγαίου. Και υπάρχει ακόμη και σήμερα επαρκής χρόνος για την υλοποίησή της.

Η χώρα μας μπορεί να κεφαλαιοποιήσει το brand της υγειονομικά ασφαλούς χώρας και να καταφέρει, όχι μόνο να σώσει τη φετινή τουριστική περίοδο, αλλά και να επιτύχει την προσέλκυση νέων τουριστικών ροών και μάλιστα σε μόνιμη και σταθερή βάση, αποκομίζοντας έτσι σημαντικό μερίδιο από την ήδη εξελισσόμενη αναδιανομή της παγκόσμιας τουριστικής αγοράς. Για να το πετύχει αυτό απαιτείται ιδιαίτερα προσεκτικός σχεδιασμός και απόλυτη τήρηση της ισορροπίας ανάμεσα στην υγειονομική ασφάλεια της χώρας και στην ανάγκη επανεκκίνησης του τουρισμού και της οικονομίας γενικότερα. Το πακέτο μέτρων «Restart Tourism» που ανακοίνωσε η κυβέρνηση κινείται σε μεγάλο βαθμό προς τη σωστή κατεύθυνση. Στο σημείο όμως που βρισκόμαστε σήμερα τα λάθη δεν συγχωρούνται. Αυτό το καλοκαίρι όλα τα μεγάλα διεθνή ΜΜΕ θα έχουν συνεχώς στραμμένη την προσοχή τους στην Ελλάδα. Μία ενδεχόμενη αποτυχία στην αντιμετώπιση κρουσμάτων κορονοϊού στα ελληνικά νησιά μπορεί να καταστρέψει αμέσως την καλή διεθνή εικόνα της χώρας μας. Οι σημερινές διθυραμβικές αναφορές μπορούν εύκολα να μετατραπούν σε επικριτικά άρθρα που θα θυμίζουν τις εποχές των μνημονίων. Η Ελλάδα, σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να απολέσει το πολύτιμο συγκριτικό πλεονέκτημα που απέκτησε σε σχέση με τις ανταγωνιστικές τουριστικά γειτονικές της χώρες (Ιταλία, Ισπανία, Τουρκία, Γαλλία κ.ά.), λόγω της επιτυχούς αντιμετώπισης της εξάπλωσης του κορονοϊού. Σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να επιτρέψουμε στις χώρες αυτές να μας προσπεράσουν και να επανακτήσουν το χαμένο μερίδιο της τουριστικής αγοράς, εξαιτίας δικών μας οργανωτικών λαθών στο σχέδιο της ασφαλούς επανεκκίνησης του ελληνικού τουρισμού.

* Ο κ. Ιωάννης Γκιτσάκης (twitter @gitsakis) είναι Δικηγόρος Θεσσαλονίκης και Διδάκτωρ Διοικητικού Δικαίου.

Πηγή: https://money-tourism.gr/ | ΧΡΗΜΑ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ money-tourism.gr