Γράφει ο Διονύσης Γαρμπής, πρόεδρος του Οδοντιατρικού Συλλόγου Κεφαλληνίας
Το Τμήμα Κεφαλληνίας των Γενικών Αρχείων του Κράτους επρόκειτο τον Μάιο να διοργανώσει έκθεση αρχειακού υλικού υγειονομικού ενδιαφέροντος στα πλαίσια της 21ης ετήσιας συνόδου της Επτανησιακής Οδοντιατρικής Εταιρίας, που εφέτος θα γινόταν στην Κεφαλονιά σε συνεργασία με την Επιστημονική Επιτροπή του Οδοντιατρικού Συλλόγου Πειραιά. Η όλη διοργάνωση αναβλήθηκε για ένα (τουλάχιστον) έτος, λόγω της επέλασης της πανδημίας Covid-19 και του περιορισμού των μετακινήσεων που επιβλήθηκε την άνοιξη. Μεταξύ των εγγράφων που θα παρουσιάζαμε στην εν λόγω έκθεση υγειονομικού υλικού θα ήταν πιθανότατα και τα εικονιζόμενα, που αναφέρονται στην επιδημία χολέρας του 1855-56 στα χωριά του Ληξουριού.
Για την επιδημία χολέρας του 1855-56 έχουν γράψει αρκετοί ιστορικοί της Κεφαλονιάς με πρώτον τον αείμνηστο καθηγητή Γεράσιμο Πεντόγαλο. Μια αναφορά στο ένα από τα έγγραφα που δημοσιεύω έκανε πρόσφατα και ο καθηγητής Γεώργιος Ν. Μοσχόπουλος, σε κείμενό του στο περιοδικό Κεφαλληνιακή Πρόοδος. Πρόσφατα έχω γράψει κι εγώ, με αφορμή την υγειονομική επικαιρότητα, στο περιοδικό του Οδοντιατρικού Συλλόγου Πειραιά (Περιοδικό του Ο.Σ.Π.). Ο κυριότερος λόγος που ασχολούμαι με το ζήτημα αυτό είναι για να ενισχύσω ηθικά από θέση θεσμικής ευθύνης (ως πρόεδρος του Οδοντιατρικού Συλλόγου Κεφαλονιάς) τους συνανθρώπους μας που τηρούν με προσοχή τα υγειονομικά πρωτόκολλα, μέσα σε ένα πλαίσιο γενικής χαλάρωσης λόγω της θερινής ραστώνης, της προτεραιότητας στην οικονομία και της εμμονής των ανεύθυνων για δημιουργία κύκλων επιρροής εις βάρος του ορθού λόγου και της δημόσιας υγείας.
Τα δύο έγγραφα που δημοσιεύω σήμερα δείχνουν τις αναλογίες που υπάρχουν ανάμεσα στην επιδημία της χολέρας του 1855-56 και της πανδημίας Covid-19, που ακόμη διανύουμε. Μιας επιδημίας περίπου 2 αιώνες πίσω και μιας επιδημίας νέας, που τρόμαξε κάποιους ανθρώπους ως κάτι πρωτόγνωρο.
Και στις δύο περιπτώσεις επιβάλλονται περιοριστικά μέτρα στην ελευθεροκοινωνία των πολιτών και θεσπίζονται ποινές για τους παραβάτες (κατά την αναλογία της εποχής). Και στις δυο περιπτώσεις οι κάτοικοι δυσανασχετούν. Και στις δύο περιπτώσεις παρατηρείται επίκληση της ατομικής ευθύνης για την δημόσια υγεία με έμφαση στους οικείους ανθρώπους (γονείς, παιδιά…). Και στις δύο περιπτώσεις προτείνεται η άρση των υγειονομικών μέτρων χάριν της οικονομίας (μιλούσαν για πείνα οι κάτοικοι των Φαβατάτων το 1855, γιατί δεν μπορούσαν να μεταβούν στην πόλη για τις αναγκαίες προμήθειες ή σε κτήματά τους για καλλιέργειες). Και στις δύο περιπτώσεις παρατηρείται η μέριμνα των αρχών για κάποια οικονομική υποστήριξη (ανεπαρκή πάντα) των αποκλεισμένων…
Σήμερα διαδίδονται μέσω του διαδικτύου διάφορες θεωρίες ανεύθυνων, που για λόγους αυτοπροβολής ή από κάποια ψευδαίσθηση ότι τάχα είναι φορείς κάποιας απόλυτης μυστικής γνώσης, συνωμοσιολογούν, μιλούν για πράγματα που δεν γνωρίζουν, παγιδεύουν τη σκέψη των απαίδευτων ανθρώπων και τους διαχειρίζονται ψυχολογικά, απαξιώνοντας και υπονομεύοντας τον αγώνα που διεξάγουν οι υγειονομικές υπηρεσίες των συντεταγμένων πολιτειών όλου του κόσμου. Η αλήθεια όμως είναι ότι ο άνθρωπος δεν είναι θεός μέσα στη φύση. Η φύση έχει τις δυνατότητες να τον εξοντώσει ή να του καταφέρει μεγάλα πλήγματα. Και η ιατρική δεν είναι παντοδύναμη για να τον γλιτώνει, ιδιαιτέρως αν έχει τα οργανωτικά προβλήματα που σήμερα ακόμη αποτελούν θλιβερή πραγματικότητα σε πολλές περιοχές της χώρας μας και του πλανήτη μας. Η επιδημία Covid-19 από πλευράς επικινδυνότητας μπορεί να συγκριθεί με όλες τις μεγάλες επιδημίες που έζησε κατά το παρελθόν η ανθρωπότητα, με τον άνθρωπο να είναι και σήμερα το ίδιο ευάλωτος όπως ήταν πάντα. Οφείλουμε όμως, ιδιαιτέρως εμείς οι υγειονομικοί, να οραματιζόμαστε και να εργαζόμαστε για μια κοινωνία ορθολογικής αλληλεγγύης, όπου ο καθένας θα προστατεύει τον άλλο και όλοι θα δίνουν βάρος στην πρόληψη και όπου κανείς δεν θα μπορεί να παίζει με την δημόσια υγεία και την υγειονομική ασφάλεια.
Καλό Δεκαπενταύγουστο! Με υγεία και προσοχή!
Τα κείμενα των δύο εγγράφων έχουν ως εξής, (το πρώτο με ορθογραφική διόρθωση, το δεύτερο με διατήρηση της ορθογραφίας στην καθαρεύουσα πλην τόνων):
Το πρώτο: (9 Δεκεμβρίου 1855. Απευθύνεται στον μοίραρχο της αστυνομίας Ληξουρίου)
Έλεος! / ||Δια άκραν υγείαν|| Τη 9 Δεκεμβρίου Ε.Ν. 1855
Ευγενή Κύριε.
Ο υποφαινόμενος προεστός του χωρίου Καμηναράτα από πολλήν μου στενοχωρίαν σας φανερώνω τα ακόλουθα: Ότι δεν ημπορώ να υποφέρω άλλο τους χωρικούς μου οι οποίοι με επιφορτίζουν να σας φανερώσω τα ακόλουθα, ότι δια ποίαν αιτείαν μας εσιδιάρετε τω χωρίον μας! Επειδή και να είναι άκρα υγείαν εις την ρηθείσαν κόμην. Διό παρακαλώ την ευγένειάν σας ίνα ήθελε ευαρεστηθείτε και στείλετε τον Αντιαρχίατρον δια να θεωρήσει το χωρίον και εάν είναι ασθένεια να μας κλείσετε εις το ταλαίπωρον χωρίον μας να ψοφήσομεν. Ιδέ και εάν μας εύρη όλους υγιείς, παρακαλούμεν την υμετέραν ευγένειαν να μας ελευθερώσει. Διότι δεν ημπορούμεν να υποφέρομεν άλλο την ολέθριον πείναν. Διότι αληθώς εστείλετε 40! κιλά καλαμπόκι και από όλον το χωρίον μας άλλοι δεν το επήραν πάρεξ έως τριάκοντα πέντε φαμελιές οι και περισσότεροι. Οι δε το άλλον επίλοιπον χωρίον θρηνεί και οδύρονται όλοι από την πείναν. Και εάν η ευγένειάν σας φοβείται δια την υγείαν των εγκατοίκων της Νήσου; Εάν και ημείς εγνωρίζαμε ότι ήθελε είναι η ασθένεια εις το ταλαίπωρον χωρίον, ημείς οι Ίδιοι ήθελε το κάμομεν γνωστόν της Υμετέρας Ευγενίας δια να μην ήθελεν μολυνθούν και οι άλλοι, διότι καλύτερα έχομεν να ρημώσει ένα χωρίον παρά να χαλαστούν οι εγκάτοικοι της Νήσου. Διότι εις το αυτό χωρίον είναι έως εξακόσιες ψυχές γυναίκες και παιδιά ανήλικα και ακόμη μερικοί γέροντες, όλοι όλοι διόλου. Εάν δεν γίνει κανένα έλεος! Έως εις την Κυριακήν ……….. η ταλαίπωρος πείνα και έρχονται όλοι εις το Ληξούριον … εύρη ο κάθε είς μισή λίβρα ψωμί δια …………………
Το δεύτερο (20 Δεκεμβρίου 1855, εγκύκλιος του μοιράρχου Ληξουρίου)
Εγκύκλιος εις τους προεστώτας Ανοής και μεσοχωρίων Ανοής
Με θαυμασμόν του παρατηρή ο υποφαινόμενος ότι ενώ το χωρίον Έξω Καμιναράτων περιορίσθη εντός υγειονομικής γραμμής ίνα μη συγκοινωνή με τα επίλοιπα χωρία και με την πόλιν και τούτο επί σκοπώ να απαλλαχθή η κοινωνία της ανθρωποφάγου χολέρας, οι χωρικοί της επιλοίπου Ανοής ποσώς δεν αισθάνονται τον κίνδυνον εις τον οποίον εκθέτονται , ου μόνον της ζωής των, αλλά και εις την τρομεράν εφαρμογήν του Νόμου, ήτις είναι η ακόλουθος:
Ο παραβιάζων την υγειονομικήν γραμμήν προκειμένου λόγου περί επιδημίας ούτος πεδεύεται με 20 είκοσι χρόνων φυλάκησιν. Αν εξαιτίας της παραβιάσεως μολυνθή ο τόπος όπου μετέβη ο εντός γραμμής περιορισμένος και η μόλυνσις αύτη επιφέρει κρούσμα χολερικόν , ο παραβάτης πεδεύεται δια βίου ( επί ζωής του). Και αν δυστυχώς η επιδημία αύτη φέρη και θάνατον, τότε ο παραβάτης πεδεύεται με κεφαλικήν ποινήν (φούρκα).
Ταύτα πάντα νομίζει Ιερά του χρέη ο υποφαινόμενος να αναγγείλη προς κοινήν γνώσιν των εγκατοίκων εκείνων των χωρίων άτινα ευρίσκονται μέχρι του νυν περιορισμένα δια δε τους απεριορίστους, δηλαδή δια τα χωρία τα ελεύθερα, ου μόνον είναι εις ενέργειαν τα προλεγόμενα, αλλά και τα ακόλουθα:
Στενοχωρείται ο υποφαινόμενος άμα συλλάβη οποιονδήποτε όστις να εκοινώνησε με χωρικούς περιορισμένους (σε διάδες) να συλλαμβάνη αυτόν με τας υγειονομικάς προφυλάξεις, και να τον περιοριζη, ουχί εις το ιδικόν του χωρίον, αλλά εις εν από τα χωρία όπου καταμαστίζη η χολέρα, ως επράχθη προχθές με άπαντας τους συγγενείς ανθρώπου τινός όστις εδέχθη εις τον οίκον του άνθρωπον προερχόμενον από Χαυδάτα . Ταύτα πάντα εφαρμοστέα και δια τους πολίτας.
Γνωστοποιεί προσέτι προς τους κατοικούντας την Ανοήν και μεσοχώρια Ανοής ότι δεν είναι δεκτοί εις την πόλιν, αν έρχωνται από τον δρόμον του Αγίου Βασιλείου και μη από τον τακτικόν νέον δρόμον της Ανοής, δηλαδή από το μέρος του Κεχριώνος, αλλέως θέλει νομίζωνται και αυτοί παραβάται.
Προσκαλούνται άπαντες οι προεστώτες να προσέχουν την ακριβή εκτέλεσιν της υγειονομικής γραμμής των χωρίων των, και εις την άμμεσον αναφοράν προς την Αστυνομίαν αν ποτέ τις δεν υπακούση να φερθή ως φύλαξ εις την υγειονομικήν γραμμήν, ή ελλείψη από αυτήν ή καταχρασθή των καθηκόντων του, δηλαδή, ευρισκόμενος φύλαξ να συγχωρήση την συγκοινωνίαν των περιορισμένων μετά των ελευθέρων, αλλέως θέλει πεδεύονται με υγειονομικάς ποινάς.
Πρόκειται περί κοινής υγείας, και καθήκον του καθενός είναι να φυλάττεται ου μόνον αυτός από τοιαύτην τρομεράν μάστυγα, αλλά και να φυλάττη τους γονείς του, τα τέκνα του, και τους πλησίους του.
Η εφαρμογή του Νόμου θέλει είναι και κατά των προεστώτων.
Η παρούσα θέλει δημοσιευθή με το σήμαμα του κώδωνος και αντίγραφον θέλει δοθή εις άπαντας τους προεστώτας.
Εκ του μοιραρχείου Λιξουρίου
Τη 20 είκοσι Δεκεμβρίου 1855
