Με ένα έργο αντάξιο της ιστορίας της, η «όλβια Σάμη», όπως έγραφε ένας Γάλλος περιηγητής τον 19ο αιώνα, μετά τον Ιανό που την εξάντλησε, μπορεί να χαμογελάει. Γιατί, μόνο μπράβο, πολλά μπράβο, αξίζουν στους κατοίκους της που πίστεψαν στην ίδρυση ενός αρχαιολογικού Μουσείου και στις προηγούμενες δημοτικές και περιφερειακές αρχές, αλλά κυρίως στο σημερινό Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Σάμης για το έργο που περάτωσε σε αγαστή συνεργασία με την Αρχαιολογική Υπηρεσία. Και είναι, ίσως, το σημαντικότερο έργο πολιτισμού που έχει τελεστεί σε μια περιοχή διάσπαρτη από μνημεία. Σημειώνω μερικά: παλαιολιθικής εποχής (σπήλαιο Φυτίδι), προϊστορικών χρόνων (κατοικίες στη θέση Λάκκα), κλασικών, ρωμαϊκών και ελληνιστικών χρόνων (ψηφιδωτά, κρήνες, οι ακροπόλεις Κύατις και Παλαιόκαστρο), μεταβυζαντινής εποχής (Άγιοι Φανέντες κ.ά. εκκλησίες της ευρύτερης περιοχής).
Αλλά ας έρθουμε στην Αρχαιολογική συλλογή του Μουσείου. Την Πέμπτη 26 Αυγούστου 2021 πραγματοποιήθηκαν και τα εγκαίνια από την Υπουργό Πολιτισμού και άλλους παράγοντες του Υπουργείου Πολιτισμού και των τοπικών αρχών. Η Σάμη, η πόλη με τη μεγαλύτερη ιστορία στο νησί, δείχνει με άφατη χαρά πλέον στους επισκέπτες μεγάλο μέρος του θησαυρού της. Αναδύεται η ιστορία της μέσα από σημαντικά αρχαιολογικά σπαράγματα τα οποία κοσμούν τις τέσσερις αίθουσες του Μουσείου (Διαχρονική κατοίκηση Σάμης, Υγρό στοιχείο, εκφάνσεις της καθημερινής ζωής, ταφικά έθιμα), που μερικά προέρχονται και από άλλα μέρη του Δήμου. Εξόχως πρωτότυπη δουλειά επιτέλεσαν οι αρχαιολόγοι της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κεφαλονιάς-Ιθάκης που εργάστηκαν με επιστημοσύνη, πάθος και αγάπη και αυτό έκδηλα αποδεικνύεται στην κατάταξη των ευρημάτων και στον τρόπο τοποθέτησή τους και κυρίως στις πληροφορίες που δίνουν στις προθήκες. Πρόκειται για ένα σύγχρονο μοντέρνο Μουσείο-Παράδειγμα στο οποίο εφαρμόστηκαν νέες πολυμεσικές τεχνολογίες. Ο επισκέπτης θαυμάζοντας τα ευρήματα (αγγεία, κοσμήματα, ανάγλυφες παραστάσεις και άλλα ταφικά κτερίσματα) πληροφορείται κατάλληλα και επαρκώς για την ιστορία τους.
Επίσης, ευχάριστες καινοτομίες αποτελούν οι ψηφιακές ξεναγήσεις με κατάλληλη ηλεκτρονική σύνδεση του κινητού τηλεφώνου καθώς και διαδραστικά παιχνίδια γνώσεων για μικρούς και μεγάλους. Έκπληξη αποτελούν οι τρισδιάστατες αναπαραστάσεις κτηρίων σε υπολογιστή του Μουσείου, μεταξύ των οποίων τα Ρωμαϊκά Λουτρά της Σάμης (Ρακόσπιτο). Πρόκειται για μια μεγάλη συνεισφορά όχι μόνον προς τους επισκέπτες, αλλά προπάντων προς τη νέα γενιά της περιοχής και στα παιδιά των σχολείων της Κεφαλονιάς που, είναι αναγκαίο στο εξής να επισκέπτονται το Μουσείο και να μάθουν τη μεγάλη ιστορία της περιοχής και συνάμα να γνωρίσουν, με βιωματικό τρόπο, την κοινωνική της ζωή δια μέσου των αιώνων.
Επιπλέον, ένα παράλληλο έργο συμπληρώνει την αίγλη του Μουσείου: θαυμαστής καλλιτεχνικής αξίας ψηφιδωτά, από ρωμαϊκά και άλλα κτήρια κτήρια, παρατηρεί ο επισκέπτης στον περίβολο του Μουσείου περικλεισμένα από κάγκελα, για την απερίσπαστη δουλειά των ειδικών (το έργο συνεχίζεται) και, βέβαια, για τη διαφύλαξή τους. Ως γνωστόν, η Σάμη χρησιμοποιήθηκε ως τόπος αναψυχής και Ρωμαίων πατρικίων αλλά και τόπος εξορίας αυτοκρατόρων μετά την κατάληψή της από τους Ρωμαίους (189-188 π.χ.).
Με την ευκαιρία να προβώ σε μια πρόταση στο Δημοτικό Συμβούλιο, την οποία είχα υποβάλει και σε προηγούμενα δημοτικά συμβούλια: να αναθέσει σε μια συγγραφική ομάδα αρχαιολόγων και ιστορικών της Κεφαλονιάς τη συγγραφή της ιστορίας της Σάμης με εκλαϊκευμένο τρόπο και, βέβαια, με προεξάρχον το ιστορικό κατάληψής της από τις ρωμαϊκές λεγεώνες. Το φυλλάδιο που θα προκύψει να το διανείμει στους κατοίκους και προπάντων στα σχολεία της περιοχής. Είχε γράψει, σχετικά, για την πολιορκία της Σάμης από τους Ρωμαίους, ο Λατίνος ιστορικός Τίτος Λίβιος:
«Ένδοξο και αθάνατο θα μείνει το όνομα των Σαμαίων, διότι κανένα μέρος απ’ όσα κατέλαβαν οι Ρωμαίοι στην Ανατολή δεν αντιστάθηκε τόσο ηρωικά».
Περατώνοντας το σημείωμα να αναφέρω ότι είναι απαραίτητο να προσφερθούν στη Σάμη από το Αρχαιολογικό Μουσείο Αργοστολίου τα ευρήματα από το σπήλαιο της Μελισσάνης, που ανέδειξε ο μεγάλος Κεφαλονίτης αρχαιολόγος Σπύρος Μαρινάτος και από το Νομισματικό Μουσείο της Αθήνας τα νομίσματα από παλιές ανασκαφές στη Σάμη. Να σημειώσω, επίσης, ότι πιθανόν ευρήματα (νομίσματα, προτομές κ.ά. που αναφέρει ο Ηλίας Ζερβός Ιακωβάτος στο βιβλίο του «Συλλογή αρχαιολογικών λειψάνων της νήσου Κεφαλληνίας (1861)» να υπάρχουν και σε Μουσεία της Ιταλίας. Ο πολιορκητής της Σάμης, Μάρκος Φούλβιος Νοβιλίωρ, όπως αναφέρει ο Ζερβός-Ιακωβάτος, έκανε Θρίαμβο στη Ρώμη με θησαυρούς από την τότε ισχυρή πόλη-κράτος. Εννοείται ότι γα το τελευταίο, απαιτείται ενδελεχής και πολύχρονη έρευνα.
Τέλος, θα πρόσθετα ότι το συγκεκριμένο Αρχαιολογικό Μουσείο μαζί με τον Οίκο-Μουσείο στον Καραβόμυλο, το Λαογραφικό Μουσείο Ζερβάτων, το Μουσείο Ελιάς στην Πύλαρο και το Ναυτικό Μουσείο στον δρόμο Σάμης-Αργοστολίου, με κατάλληλα προγράμματα του Δήμου, μπορούν να αποτελέσουν πόλους έλξης επισκεπτών από όλα τα μέρη του κόσμου.
Γιάννης Σ. Παπαδάτος
διδάσκων σε πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου
τ. καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου
