Ευρυδίκη Λειβαδά: Παρουσίαση βιβλίου «Το Μερτικό της Κεφαλλονιάς» Β΄ΠΠ Αιματοβαμμένοι Ωκεανοί

Παραμονεύει η θάλασσα επικίνδυνα στο βάθος της καρδιάς. Των περισσότερων. Να μας συνεπάρει. Με όνειρα. Με μαγεία. Με δέλεαρ το αχανές. Το μυστήριο. Το μπλε της αντικαθρέφτισμα του ουρανού. Του μεγάλου ουρανού. Παραμονεύει σε εμάς που πατούμε στη στεριά σε γαλήνια ακρογιάλια με ασφάλεια.
Και σε εσάς, τους ναυτικούς; Παραμονεύει πάντα στις καταπακτές της ψυχής σας. Αρπακτικό στοιχειό. Σας ποδηγετεί ακόμη και σήμερα. Στις ώρες της αδυναμίας, εκτοξεύει την αρμύρα της στα χείλη, χοάνες ιδρώτα και δακρύων. Αποτραβηγμένοι πιά από τις Σειρήνες της, δεμένοι στα κατάρτια του χρόνου, νοιώθω πως θα νοσταλγείτε με ένα φτερούγισμα στην καρδιά, έναν κόμπο στο λαιμό κι έναν σκυθρωπό αναστεναγμό τις πίκρες και τις χαρές της που δέθηκαν αναπόδραστα με τα νιάτα που απομακρύνθηκαν.
Στα κύματα των αιώνων μυριάδες μυριάδων ψυχές χάθηκαν. Σε καιρό ειρήνης. Σε καιρό πολέμου. Κουπιά ξεβρασμένα στη στεριά, συντρίμμια πλοίων σε άγνωστα κι αφιλόξενα μέρη, μαρτυρούν καταστροφές που ή η φύση έπραξε ή του ανθρώπου η βία κι η απληστία. Σώματα πουθενά. Εξαϋλωμένα απομεινάρια λιμνάζουν σε κιμμέρια αχαρτογράφητα βάθη! Πού να βρεθεί καντήλι εκεί; Και πώς να φτάσουν οι οιμωγές των αγαπημένων!
Εναπόκειται σε εσάς, τους απόμαχους ναυτικούς, να στηρίξετε τη μνήμη. Honoris causa. Το χρέος γιγαντώνει και ζητεί πραγμάτωση που έρχεται σε μορφή επί χάρτου καταγραφής γεγονότων, ονομάτων, ιστορικών δεδομένων, αλλά και επί μαρμάρου ως μνημείο ηρώων της θάλασσας /θυσιασθέντων ναυτικών της Κεφαλονιάς. Αυτή η ηθική τής ευθύνης προσδίδει μεγαλείο στην διπλή απόφασή σας, και ιστορική αξία στη διπλή προσφορά σας στους νεκρούς συμπατριώτες και συναδέλφους που τίμησαν εκόντες άκοντες τον όρκο στην πατρίδα και στην θάλασσα.
Έτσι βλέπει σήμερα το φως «Το μερτικό της Κεφαλονιάς» στον Β΄ΠΠ, έκδοση του Συλλόγου Ναυτικών Κεφαλονιάς «Νίκος Καββαδίας». Χορηγοί –στην έκδοση και στην κατασκευή του μνημείου- το Ίδρυμα Γεωργίου και Μάρης Βεργωτή τής ιστορικότατης και τόσο μοναδικής για την Κεφαλλονιά οικογένειας των διαχρονικά ανιδιοτελών προσφορών, η Neda Maritime Agency των Λυκιαρδόπουλων, η Seamar Management SA, το δικηγορικό γραφείο Λάλλης – Βουτσίνος – Παπακωνσταντίνου, και ο Βασίλης Θεοχαράκης, ευγενής δημιουργός του ομώνυμου ιδρύματος. Η αναφορά μου λεπτομερώς σε αυτούς τους δωρητές έχει διττό λόγο: κατ΄αρχήν, την παρουσίασή τους στο πρώτο μέρος αυτού του βιβλίου και την ως εκ τούτου απόδοση ευχαριστιών εκ μέρους του Συλλόγου και κατά δεύτερον την αναφορά των ονομάτων τους, ως φόρο τιμής προς όλους τους προστάτες των γραμμάτων και των τεχνών. Αν δεν ήταν αυτοί κι οι άλλοι μαικήνες που στηρίζουν τον πολιτισμό, η πληθώρα των έργων, πολύ δύσκολα θα εύρισκε την πορεία προς υλοποίηση και προβολή.
«Αυτοπροσδιορισμός», «Χαιρετισμός του Προέδρου του Συλλόγου καπ. Τάσου Παγουλάτου», «Πρόλογος αυτής της ιδιαίτερης έκδοσης» από την ομιλούσα και «Εισαγωγή» συμπληρώνουν το πρώτο μέρος αυτού του βιβλίου και έχουν για τα καλά οδηγήσει τον αναγνώστη στο τι πρόκειται να ακολουθήσει.
Θα μου επιτρέψετε, πριν παρουσιάσω τα 7 Κεφάλαια που αποτελούν τον κύριο κορμό του βιβλίου, να κάνω δυο σύντομες επισημάνσεις που προχωρούν κατά τι, τη δική μας ιστορία καθώς και οι δυο, έχουν ως έναυσμα σημεία που θίγονται στο βιβλίο.
Η πρώτη επισήμανση είναι γενική. Απαντά στο γιατί οι Γερμανοί του υποβρυχίου που βύθισε το «ΠΗΛΕΥΣ» σκότωσαν εγκληματώντας τούς άοπλους ναυαγούς του. Η αιτία ήταν εντολή του άνδρα που η απόφασή του άλλαξε την ιστορία του 20ου αι. Του ίδιου του Χίτλερ. Ζήτησε από τον ναύαρχο Καρλ Ντένιτς να σκοτώνουν όλους τους επιζώντες των βυθίσεων /από επιθέσεις των υποβρυχίων, ώστε οι ναυτικοί των συμμαχικών στόλων «να φοβούνται και να μην θέλουν να υπηρετήσουν».
Η δεύτερη επισήμανση αποτελεί ένα από τα, σίγουρα δεκάδες –αν όχι εκατοντάδες- γεγονότα που θα βγούν, αν βγούν ποτέ, στην επιφάνεια, και σχετίζονται με Κεφαλλονίτες που υπηρετούσαν σε καράβια με ξένες σημαίες. Το αμερικανικό επιβατηγό ατμόπλοιο «CHEROKEE» ηγείτο του convoy ΧΒ-25. Στις 16 Ιουνίου 1942 την νύχτα (04:21) βόρεια του ακρωτηρίου Cod της Βοστώνης βλήθηκε από 2 τορπίλες και βυθίστηκε οδηγώντας στον θάνατο 83 άτομα και τον ασυρματιστή Κύριλλο Κορκό, αδελφό της μητέρας τής Έφης Σπηλιώτη, από την οποία προέρχεται αυτή η μαρτυρία και την οποία, από την θέση αυτή ευχαριστώ, καθώς και την Βίκυ Τσιμάρα, ξαδέλφη του νεκρού. «Από τότε η οικογένειά μας» μού είπε η Έφη «βυθίστηκε σε αιώνιο πένθος. Μαυροφορέθηκαν όλοι. Σκέπασαν τους καθρέφτες. Και τα ουρλιαχτά τους με στοίχειωναν για χρόνια. Κουρελιάστηκε η ζωή μου. Οι φωτογραφίες του θείου μου είναι εδώ, μπροστά μου. Μπροστά μου και το μαντολίνο του από ξύλο τριανταφυλλιάς. Να μου θυμίζουν πόσο η ζωή όλων μας σημαδεύτηκε από αυτό το τραγικό συμβάν». Ίδια συναισθηματική ένταση είχαν στα αυτιά μου και τα λόγια της Βίκυς η οποία δεν έζησε το γεγονός της πληροφόρησης του θανάτου, αλλά το άκουσε. Εκείνο που μου έκανε μεγάλη εντύπωση, ήταν η συγκίνηση με την οποία μου μιλούσαν και οι δυο. 78 χρόνια μετά το γεγονός. Κι έβαλα στη θέση τους όλες τις μάνες, τις γυναίκες, τα παιδιά που έκλαψαν τους δικούς τους νεκρούς χωρίς ποτέ να μπορέσουν τα αποδώσουν τιμές στο άψυχο αγαπημένο σώμα που δεν το έλιωσε χώμα, αλλά οδηγήθηκε στην ακλυδώνιστη μπουνάτσα του βυθού.
Το Α΄ κεφάλαιο του βιβλίου αναφέρεται στο παρελθόν, στο παρόν και στο μέλλον της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας και υπογράφεται από τον Βύρωνα Μιχαηλίδη, αρχιπλοίαρχο του Ε.Ν. Είναι μια διάλεξή του που θα πρέπει να δόθηκε περίπου το 2000 στο Παν. Αιγαίου. Περιγράφει τη ζωή στη θάλασσα τον καιρό των ατμόπλοιων και την πορεία του εφοπλισμού μέσα από την μακρόχρονη εμπειρία του με το ελληνικό θαλασσινό «δαιμόνιο» του καπετάν Σταύρου Λιβανού, τον τελευταίο και τόσο μακρινό για εμάς καιρό των καραβοκύρηδων, των ιδιοκτητών δηλαδή που οι ίδιοι καπετάνευαν τα σκαριά τους.
Το Β΄ κεφάλαιο απαρτίζεται από 3 δημοσιεύματα που αποτυπώνουν τη ζωή στα προπολεμικά βαπόρια –όπως αποκαλούνται τα πλοία τότε-. Νίκος Βλασσόπουλος και Βύρνων Μιχαηλίδης φιλοξενούνται στις σελίδες αυτές και μιλούν για τα προβλήματα, τους τύπους των βαποριών, τα παλιά ξεχασμένα επαγγέλματα, τους θερμαστές, τους καρβουνιάρηδες, τους ντοκουμάνηδες, τα «πλουσιοβάπορα» και τα «πεινασμένα βαπόρια», την τότε διασκέδαση των ναυτικών, τις αιματηρές οικονομίες και τις στερήσεις τους για να προσφέρουν στα σπίτια τους ακόμη κι ένα σαπούνι Lux, τις πολυήμερες και πολυβάσανες μετακινήσεις τους για να «πιάσουν» το βαπόρι. Σε τούτο το κεφάλαιο δίνει και παίρνει η ναυτική ορολογία, ορισμένο μέρος της οποίας αποτελεί πλέον «τροφή» για τους μελετητές της γλώσσας της θάλασσας.
Στο Γ΄ κεφάλαιο ο γνωστός και σεβαστός από όλους μας φιλόλογος λυκειάρχης κ. Αριστομένης Γεωργάτος μάς εισάγει στο θέμα των ηρωισμών των πολέμων. Επιλέγει απόσπασμα από την «Ζωή εν τάφω» του Στρατή Μυριβήλη, διδακτικό και οδυνηρό μέσα στον πικρό ρεαλισμό του. «Χύσαμε στο χώμα το σπέρμα της δημιουργίας Σου» λένε οι «ημίθεοι» στον Θεό Κριτή, για να πάρουν ένα φάσκελο ως απάντηση γιατί το ακριβό δώρο της ζωής το «φτύσατε… γρουσούζηδες… γκρεμιστείτε στον πιο σκοταδερό πάτο της πιο κρύας θάλασσας να μη σας βλέπουν τα μάτια μου». Μα, αναρρωτιέμαι, αν δεν υπήρχαν οι παράτολμοι ήρωες που έκοψαν με τη ζωή και την αποκοτιά τους τα κεφάλια του Κακού, με ή χωρίς τη θέλησή τους, πού θα ήμασταν όλοι εμείς εδώ σήμερα;
Το Δ΄ κεφάλαιο έχει τίτλο: «Ο Β΄ΠΠ στη θάλασσα». Στις κρίσιμες αναμετρήσεις του Α΄ αλλά και του Β΄ΠΠ που άλλαξαν την πορεία της ιστορίας, οι ναυτικοί μας των εμπορικών πλοίων στάθηκαν υπεραντάξιοι των περιστάσεων. Το εμπορικό ναυτικό κλήθηκε να στηρίξει τους Συμμαχικούς στόλους μεταφέροντας προμήθειες για την συνέχιση του αγώνα εναντίον του Άξονα, κι εν προκειμένω των γερμανο-ιταλο-ιαπωνικών στόλων. Επιτάχθηκαν πλοία και, ή κατά μόνας ή συνήθως με convoy κρατούσαν ανοιχτές τις γραμμές τού εκ των ουκ άνευ ανεφοδιασμού, σε συνθήκες αντίξοες και επικίνδυνες στον Ατλαντικό, στη Μεσόγειο, στη Β. Θάλασσα, στον Ειρηνικό. Επιστρατεύθηκαν εν ενεργεία ναυτικοί, αλλά και οι ξέμπαρκοι που, αν αρνούνταν την ναυτολόγηση, θεωρούνταν λιποτάκτες. Παρουσιάζονται εν συντομία οι απώλειες της Ελλάδας, τα ελληνικά πλοία που μετείχαν στα convoys, και αφιερώνονται σελίδες από ημερολόγια και εκθέσεις του ΥΕΝ για τα γεγονότα που σχετίζονται:
-με τον τορπιλισμό του «ΠΗΛΕΥΣ» και την εγκληματική δολοφονία των ναυαγών του κατόπιν εντολής του καπετάνιου του γερμανικού υποβρυχίου,
-με το «ΝΕΜΕΑ» στις Αζόρες,
-με το «ΙΩΑΝΝΗΣ ΦΑΦΑΛΙΟΣ» στον Ινδικό Ωκεανό,
-με το «ΙΣΜΗΝΗ» στον Ειρηνικό όπου επιχειρείται μια αναφορά στους Έλληνες ναυτικούς που χάθηκαν με ξένα καράβια. Αυτές οι αναφορές είναι ασφαλώς σαν τα «βαρέλια χωρίς πάτο». Τουλάχιστον όμως γίνεται μια σοβαρή προσπάθεια καταγραφής. Δημιουργείται – όπως και με το όλο βιβλίο- μια «βάση πληροφοριών» όπου μπορούν οι ερευνητές τού αύριο να στηριχθούν και να εργασθούν στον άξονα των δικών τους ερευνών.

Το Ε΄ κεφάλαιο είναι «η καρδιά» του όλου εγχειρήματος. «Το μερτικό της Κεφαλλονιάς». «Μερτικό». Λέξη που επιλέχθηκε από την μεσαιωνική ελληνική για να αποτελέσει και τον τίτλο του βιβλίου. Το εμερτικόν· μερδικό· μερδικόν· μεριδικόν· μερτικό του Λεξικού του Κριαρά, που εμείς, ως Κεφαλλονίτες, το εντάξαμε με το άστε ντούε στη διάλεκτό μας. Στην συλλογή της ύλης του κεφαλαίου συνέβαλε η βιβλιογραφία του Ναυάρχου Χρήστου Ντούνη και του δημοσιογράφου Νίκου Πηγαδά.
Το κεφάλαιο αυτό αποτελείται από υποκεφάλαια, έστω κι αν δεν είναι ευκρινώς χωρισμένα μεταξύ τους.
-Κατ΄αρχήν γίνεται αναφορά σε 65 εμπορικά πλοία ελληνικών συμφερόντων και στους νεκρούς Κεφαλλονίτες ναυτικούς τους (λίγο παρακάτω ξεχωρίζουν τα αμιγώς κεφαλλονίτικα). Τα πλοία αυτά τορπιλίστηκαν, ή προσέκρουσαν σε νάρκη, ή βομβαρδίστηκαν.
-Χωριστή αναφορά γίνεται για τα εμπορικά πλοία που ως κυματοθραύστες συμμετείχαν στην απόβαση στην Νορμανδία.
– Ακολουθεί πίνακας με τους 108 ναυτικούς μας ταξινομημένος βάσει ονόματος πλοίου.
– Άλλος πίνακας που έπεται ταξινομεί τους ναυτικούς μας βάσει του επωνύμου τους.
– Στη συνέχεια είναι οι Κεφαλλονίτες ναυτικοί που υπέφεραν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.
– Παρατίθεται κατάλογος καραβιών που βυθίστηκαν στον Α΄ΠΠ (9 πλοία) και στον Β΄ΠΠ (71) παράλληλα με τα ονόματα των συμπατριωτών μας που επέζησαν των βυθίσεων, των τυχερών θα λέγαμε, η συμβολή των οποίων δεν υστερεί από αυτή των νεκρών, καθώς όλοι πήγαιναν σε πορεία βέβαιου θανάτου.
– Επισημαίνεται η ύπαρξη πολλών μικρών ελληνικών σκαφών με ελληνικά πληρώματα που τα είχαν επιτάξει όμως οι Γερμανοί και παραδόθηκαν βορά στα όπλα των Συμμάχων. Από αυτά ξεχωρίζουν 6 κεφαλλονίτικα πλοία του ιδίου ιδιοκτήτη που δραστηριοποιούνταν στις θάλασσες της Άπω Ανατολής.
– Το Ε΄ κεφάλαιο κλείνει με την αναδημοσίευση αφιερώματος – του Γ.Β. Ιωαννίδη- στο πλοίο-φάντασμα «ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΔΕΣΤΟΥΝΗΣ» και στην παράξενη ιστορία του μέχρι την οριστική παράδοσή του στην Ελλάδα.
Τονίζεται ιδιαιτέρως πως δεν πρέπει να θεωρούνται πλήρη τα στοιχεία που περιέχονται σε αυτό το βιβλίο καθώς δεν καλύπτεται «το θέμα ούτε σε έκταση ούτε σε βάθος».

Το Στ΄ κεφάλαιο τονίζει το θέμα της πικρόχολης τρίπτυχης ανταμοιβής όλων όσοι έδωσαν ολοκληρωτικά τη ζωή τους ή τα καλύτερα χρόνια τους στις θάλασσες των τότε καιρών του μεγάλου πολέμου –κι όχι μόνον-.
– Ο Παύλος Νιρβάνας θίγει το 1914 το θέμα της πενιχρής σύνταξης των συγγενών των νεκρών ναυτικών ή και των ίδιων, που ανήμποροι πλέον περίμεναν στον γκισέ την είσπραξη, μια είσπραξη συνώνυμο της επαιτείας και της ντροπής. Ποιοι; Αυτοί οι ήρωες που άλλαξαν την ιστορία του κόσμου ολόκληρου είτε στον καιρό του πολέμου, είτε σε αυτόν της ειρήνης. Γιατί, η θάλασσα γράφει ιστορία συνεχώς. Με όλους τους καιρούς. Απλώς, κάποιοι είναι πιο αιματοβαμμένοι από κάποιους άλλους.
– Ακολουθεί η απαράδεκτη Ιστορία του ΝΑΤ που κάλλιστα μπορεί να ειδωθεί ως διαχρονικό έγκλημα χωρίς τιμωρία. Το «επ’ ωφελεία των ναυτικών» ταμείο, που γεννήθηκε και ανδρώθηκε από τις δικές τους στερήσεις, κατέληξε να είναι το ταμείο που βοήθησε στο γιγάντωμα κάποιων εφοπλιστών, «δεινόσαυρων αρμοδίων», συγγενών όμοιων με αρπακτικά που κακοδιαχειρίστηκαν την μεγάλη περιουσία του και κατασπατάλησαν τα ισχυρά αποθεματικά του.
– Στην ανταμοιβή προσμετρώνται και οι χαμένες ζωές όλων των ναυτικών που επέζησαν των στρατοπέδων συγκέντρωσης. Αφού οι Γερμανοί τούς αφαίμαξαν τις οικονομίες μιας ζωής –αν όχι την ίδια τη ζωή τους-, αφού τους οδήγησαν στα ασύλληπτα σε απανθρωπιά στρατόπεδα και τους μετέτρεψαν κυριολεκτικά σε ράκη έρποντα, τούς επέστρεψε η ζωή στα σπίτια τους για να σημαδευτούν κι όλοι οι συγγενείς, να πονούν και να θλίβονται μαζί τους, να ζητιανεύουν μαζί τους την αυτονόητη αξιοπρέπεια.
– Τέλος, «καπάκι στην ανταμοιβή» έρχεται να προστεθεί και η μηδενική ηθική και υλική ανταμοιβή που αυτή η πατρίδα, πληγωμένη κι η ίδια από την ανυπαρξία ικανών ηγετών, όφειλε να αποδώσει στους ήρωές της που απότισαν την φρεσκάδα τους στην αρμύρα που κατατρώει και τα βράχια τα ίδια.

Το Ζ΄ κεφάλαιο έρχεται σαν συνέχεια του προηγούμενου. Ο δημοσιογράφος Π. Παλαιολόγος μιλά για την θάλασσα και την Ελλάδα, το ρωμαίικο φιλότιμο, τους χαμένους των ωκεανών. Πίκρα και αγανάκτηση κυριαρχούν στις σελίδες όπου οι συγγραφείς του Συλλόγου γράφουν ελεύθερα στα συνδετικά κείμενα του βιβλίου. Μιλούν για τους άσχετους «αρμόδιους» που κουμαντάρουν τα πηδάλια του Κράτους, χωρίς σχετικά βιώματα ή έστω επιδερμικές γνώσεις για το αντικείμενο που έχουν τοποθετηθεί να υπηρετούν. Αναρωτιούνται εάν η σημερινή τεχνολογία θα αντικαταστήσει την ναυτοσύνη. Κάνουν με σεβασμό αναφορά στους καπετάνιους των τότε χρόνων Βύρωνα Μιχαηλίδη και στους δικούς μας Τηλέμαχο Μαράτο και Ρήγα Καππάτο, που έδωσαν άλλη διάσταση στο επάγγελμα του ναυτικού, ενώ στο πίσω μέρος του μυαλού των συγγραφέων ετούτου του έργου, και στις φλέβες τους μέσα, υπάρχει ένας ανεπανάληπτος Νίκος Καββαδίας για να υπογράφει πάντοτε κάτω από τον Σύλλογό τους.
Εξαιρετική η επιλογή τους «Η τεράστια κοινωνική σημασία των βλακών εν τω συγχρόνω βίω», πόνημα του 1940 του Ε. Λεμπέση, που σαφώς δεν περιορίζεται στο έτος αυτό, αλλά διαχέεται στους αιώνες των αιώνων… όσο υπάρχουν άνθρωποι στη γή και στις θάλασσες. Ίσως με την επιλογή αυτού του κειμένου να ήθελαν να καταδείξουν την πραγματικότητα που, τουλάχιστον, τα τελευταία χρόνια επαναλαμβάνεται απαράλλακτη.

Είναι πράγματι, απορίας άξιο, πώς μετά από την επιστροφή όλης αυτής της πονόδαρτης γενιάς των θαλασσινών μας στην ξηρά και την εμπειρία που έζησαν οι δικοί τους, οι συγγενείς κι οι φίλοι από τα δεινά που τους σημάδεψαν, πώς, αυτό το δέσιμο με τη θάλασσα, αυτή η μοναδική ελληνική ναυτοσύνη όχι μόνον δεν λύγησε, όχι μόνον δεν εγκατέλειψε το στοιχείο και στοιχειό που την στιγμάτισε έτσι, αλλά ανδρώθηκε, γιγάντωσε και κατέλαβε με τον δικό της τρόπο τον κόσμο ολόκληρο.

Ο Έλληνας δεν μπορεί να ξεχάσει ό,τι τον δένει με τη θάλασσα. Είναι σαν να απαρνιέται το ίδιο το είναι του. Άλλωστε οι Έλληνες μεγαλώνουν με ήρωες. Οι περισσότεροι δεν φαντάζονται πως θα κληθούν κάποτε από την Ιστορία να γίνουν οι ίδιοι πρωταγωνιστές. Επώνυμοι ή ανώνυμοι. Η Ιστορία έχει ανάγκη και τους δυο για να προχωρήσει. Οι επώνυμοι γράφουν τον τίτλο του κεφαλαίου της. Κι οι ανώνυμοι τον κορμό του.

Θα μου επιτρέψετε να σας πω πως διαβάζοντας τις τότε συνθήκες πολλές μου φάνηκαν πολύ οικείες. Έμοιαζαν να διαδραματίζονται στα αρχεία του 16ου αι. Ίδιες και απαράλλακτες. Απάνθρωπες πολλές φορές, σκληρές και εκφοβιστικές ακόμη και για τους πλέον ατρόμητους. Σε αυτούς τους ναυτικούς μας, ακουμπούσε κι ακουμπά στους αιώνες η Ελλάδα στις ώρες της προόδου της, στις ώρες του πόνου. Κι από την Ελλάδα, πρώτα τα νησιά μας, εδράστηκαν στο αδυσώπητο κι ανίκητο θεϊκό γέννημα της 3ης Ημέρας: τη θάλασσα. Δεν είναι τυχαίο που το παγκόσμιο σύμβολο της θάλασσας, της περιπέτειας, του πολέμου, του θανάτου και του νόστου, ήταν ο βασιλιάς των Κεφαλλήνων Οδυσσέας τής Ιθάκης.
Τιμή λοιπόν στον Σύλλογο των Ναυτικών μας που η συνείδηση του χρέους τού ΔΣ και των μελών του μάς οδήγησε το πρωί στον Ι.Ν. Αγίου Νικολάου για το αρχιερατικό μνημόσυνο, και το βραδάκι εδώ.
Σας ευχαριστούμε από τα βάθη της καρδιάς μας γιατί μοιραστήκαμε μαζί σας τη συγκίνησή σας και την μυσταγωγία της θάλασσας που σας συντρόφευσε σε όλα τα νιάτα σας.
Σας ευχαριστώ που με καλέσατε να μιλήσω τιμώντας τους νεκρούς μας. «Χωρίς την επικοινωνία ζωντανών και νεκρών, καμμιά πολιτισμένη κοινωνία δεν μπορεί να υπάρξει».
Ευρυδίκη Λειβαδά

https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=1780864798718482&id=100003849373356