Γράφει η Σταματία Γκαραλιάκου
Από το παρελθόν μέχρι και σήμερα παρατηρούμε εικόνες προσφύγων στα Μέσα. Η οπτική αυτή αρχίζει από τη δεκαετία του 1990 όπου μαζικές ροές προσφύγων εισέρχονται και ενσωματώνονται στον ελλαδικό χώρο. Σήμερα προσφυγικές ροές, που έχουν βίαια εκτοπιστεί από τη χώρα τους, συνεχίζουν να εισέρχονται στην Ελλάδα, εξαιτίας του πολέμου, των βίαιων γεγονότων και των φυσικών καταστροφών που σημειώνονται εκεί. Ωστόσο, η δημοσιογραφική κάλυψη του ζητήματος της πολιτισμικής ποικιλομορφίας είναι απλή – δηλαδή δεν συμβαδίζει με τον κώδικα της δημοσιογραφικής ηθικής και δεοντολογίας, αλλά αρέσκεται να παρουσιάζει τους πρόσφυγες μέσα από το αφήγημα της ετερότητας. Επομένως παρατηρούμε ότι σε οποιαδήποτε περίπτωση, όταν η παρουσία του ‘Άλλου’ βρίσκεται στη χώρα μας γίνεται αντικείμενο δημόσιας συζήτησης μέσα από τις λανθασμένες αναφορές στους πρόσφυγες και εξαιτίας των απεικονίσεων που προκαλούν συναισθήματα φόβου και ξενοφοβίας στους τηλεθεατές- ακροατές.
Αρχικά, τα μέσα ενημέρωσης αναφέρονται λανθασμένα στις προσφυγικές ροές καθώς μπερδεύουν τους πρόσφυγες με τους μετανάστες. Κρίνεται, επομένως, σκόπιμο να ερευνηθεί και να εφαρμοστεί η σωστή επίκληση στις δύο ομάδες. Καθώς όταν φτάνουν στη χώρα μας άνθρωποι από μία άλλη χώρα, την οποία εγκατέλειψαν εξαιτίας τραγικών γεγονότων και χρήζουν προστασίας και ανθρωπιστικής βοήθειας, τότε αναφερόμαστε στους πρόσφυγες. Απεναντίας, όταν αναφερόμαστε σε ανθρώπους που μετακινούνται με σκοπό να καλυτερεύσουν τη ζωή τους ή να ενωθούν με την οικογένειά τους που βρίσκεται ήδη σε μία ξένη χώρα, και δεν διατρέχουν κάποιο κίνδυνο, τότε κάνουμε λόγο για μετανάστες.
Έπειτα, όσον αφορά την πλαισίωση της πολιτισμικής ετερότητας, πραγματοποιείται μέσα από εικόνες των Μέσων που εγείρουν στερεοτυπικούς και ρατσιστικούς χαρακτηρισμούς. Οι εικόνες των Μέσων είναι εστιασμένες σε οτιδήποτε διαφορετικό (ξένο) υπάρχει πάνω σε αυτούς τους ανθρώπους (π.χ. χρώμα δέρματος, γλώσσα, κουλτούρα). Με αποτέλεσμα οι απεικονίσεις των προσφύγων από ανθρώπους σε έκτακτη κατάσταση να αντικαθίστανται από αναπαραστάσεις προσφύγων που χαρακτηρίζονται ως απειλή εξαιτίας των φυλετικών και εθνοτικών χαρακτηριστικών τους. Ως Άλλοι- δηλαδή ως μια εξωομάδα που δεν ανήκει στην ελληνική κοινωνία εξαιτίας των πολιτισμικών χαρακτηριστικών τους (π.χ. ενδυμασία και πίστη προσφύγων). Ενώ τέλος, οι στερεοτυπικοί χαρακτηρισμοί, όπως για παράδειγμα εγκληματίες, παράνομοι και οικονομική απειλή έχουν αποδοθεί στους πρόσφυγες εξαιτίας των συνθηκών στις οποίες ζουν στην Ελλάδα.
Παρατηρούμε λοιπόν ότι η δημοσιογραφική κάλυψη του συγκεκριμένου ζητήματος, στην Ελλάδα, στερείται γνώσης και πληροφοριών, παρά την εξέλιξη των επιστημονικών μελετών. Οι επιστημονικές έρευνες για το προσφυγικό ζήτημα, τόσο στην Ελλάδα όσο και σε άλλες χώρες, έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια καθώς όλο και περισσότεροι πρόσφυγες εγκαταλείπουν τη χώρα τους και μετακινούνται σε άλλες χώρες με σκοπό να επιβιώσουν και να καλυτερεύσουν τη ζωή τους.
Το καίριο ερώτημα, σε αυτή την περίπτωση, είναι τι ορίζεται ως ηθική στο δημόσιο χώρο; Όσον αφορά σε ατομικό επίπεδο, αναφερόμαστε στον αξιακό κώδικα που κατέχει ένας άνθρωπος, ενώ σε συλλογικό επίπεδο, ο αξιακός κώδικας του επαγγελματία δημοσιογράφου και οι αξίες που διέπουν μία κουλτούρα.
Η απάντηση στο ερώτημα δίνει και μία σημαντική απάντηση στην επιστημονική έρευνα και στη κοινωνία, καθώς κατανοούμε ότι πρώτα από όλα η κουλτούρα της εκάστοτε κοινωνίας (πολίτες, δημοσιογράφοι) και έπειτα οι αξίες που κατέχει το κάθε άτομο ευθύνονται για τις στερεοτυπικές και ρατσιστικές συμπεριφορές ως προς τους πρόσφυγες. Επομένως, και τα Μέσα παρουσιάζοντας το ζήτημα της μειονότητας, το μόνο που κάνουν είναι να εγείρουν ζητήματα ταυτότητας, λόγω της εκάστοτε κουλτούρας και της κουλτούρας των τηλεθεατών- ακροατών που απευθύνονται.
Ωστόσο, υπάρχει ανάγκη ουσιαστικής αναγνώρισης της διαφορετικότητας και ανοίγματος στις διαφορετικές πολιτισμικές φωνές και όχι απλής αναγνώρισης της διαφορετικότητας και των συστατικών της στοιχείων. Η δημοσιογραφική ηθική καλεί τους πολίτες και κάθε φύσης επαγγελματίες στη δημόσια σφαίρα, να κατασκευάσουν και να διαχειριστούν με συγκεκριμένους, κοινωνικά αποδεκτούς, τρόπους την πολιτισμική ποικιλομορφία. Αλήθεια εσείς πιστεύετε ότι θα συμβεί αυτό στην Ελλάδα;
Σταματία
Online Coaching
Online σεμινάρια αρθρογραφίας, δημιουργικής γραφής και κριτικής σκέψης
