Μέρος Α’ – Ναυάγια μεταξύ 1821-1824
Σε όλο το Ιόνιο κατά την Ελληνική Επανάσταση καταστράφηκαν και βυθίστηκαν πάμπολλα πλοία και από τις δυο πλευρές, αν και οι οθωμανικές δυνάμεις (τουρκοαιγυπτιακά, αλγερινά, τριπολίτικα κλπ. πολεμικά πλοία και κουρσάρικα) ενώ μετρούσαν εξαιρετικά μεγαλύτερους αριθμούς, υπέστησαν και συντριπτικές απώλειες.
21 Ιουλίου 1821
Αυτοβύθιση πλοίου ναυλωμένου από τον Μαυροκορδάτο και φιλέλληνες, στο Μεσολόγγι
Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος είχε εγκατασταθεί από το 1819 στην Πίζα όπου μυήθηκε στην «Φιλική Εταιρεία» από τον Αθανάσιο Τσακάλωφ και τον Παναγιώτη Αναγνωστόπουλο. Εκεί ανέπτυξε στενούς φιλικούς δεσμούς με τον Άγγλο ποιητή Percy Shelley και την σύζυγο του Mary Shelley (συγγραφέα του “Frankenstein or The Modern Prometheus”). Με την έκρηξη της επανάστασης ναύλωσαν ένα πλοίο στο Λιβόρνο, στο οποίο φόρτωσαν όπλα και πολεμοφόδια (αγορασμένα με χρήματα δικά του και συνεισφορές ομογενών και φιλελλήνων), έπλευσαν στην Μασσαλία όπου δέχτηκαν Έλληνες της Ευρώπης και κυρίως Γάλλους φιλέλληνες και επιπλέον οπλισμό, και στις 5 Ιουλίου του 1821 αναχώρησαν με προορισμό την Πάτρα πιστεύοντας ότι είχε απελευθερωθεί. Στις 18 Ιουλίου βρίσκονταν ανοικτά των ακτών της Πελοποννήσου μεταξύ Γλαρέτζας (έτσι λεγόταν η Κυλλήνη) και Κεφαλονιάς, πληροφορήθηκαν ότι η Πάτρα βρισκόταν ακόμα στα χέρια των Οθωμανών (οι γαλλικές εφημερίδες είχαν γράψει εκ παραδρομής ότι η Πάτρα είχε πέσει στα χέρια των εξεγερμένων μαζί με την Τριπολιτσά), έτσι κατευθύνθηκαν στο Μεσολόγγι με σκοπό να αποβιβασθούν εκεί και να μεταβούν αργότερα στην Πάτρα. Στις 20 Ιουλίου το πλοίο αγκυροβόλησε σε απόσταση δύο λεύγες από τις ακτές και ο Μαυροκορδάτος έστειλε με μια βάρκα απεσταλμένο να γνωστοποιήσει την άφιξη και την απόφαση του να αποβιβασθεί εκεί, να συλλέξουν πληροφορίες για την πορεία της εξέγερσης στην περιοχή και να ζητήσουν βοήθεια για την εκφόρτωση των πολεμοφοδίων. Στις 21 Ιουλίου 1821 πρωινές ώρες, ντόπιοι τους υποδέχτηκαν εγκάρδια και με μικρά πλοιάρια τους μετέφεραν στην ακτή μαζί με τις αποσκευές τους. Αν και το φορτίο πολεμοφοδίων αμφισβητείται, υποστηρίζεται ότι τα πολεμοφόδια που μετέφερε το πλοίο δεν ξεφορτώθηκαν ποτέ αφού μετά την αποβίβαση των επίσημων επιβατών εμφανίσθηκαν δύο τούρκικα πλοία, τα οποία είχαν εντοπίσει και πλησίαζαν απειλητικά το καράβι. Τότε για να μην αιχμαλωτιστεί και πέσει το πολύτιμο φορτίο του στα χέρια των Οθωμανών, διατάχθηκε η βύθιση του. (πηγή: απόσπασμα άρθρου Λευτέρη Τηλιγάδα στο «Αρχείο Αγρινίου», www.aixmi-news.gr)
29 Σεπτεμβρίου 1821
Προσάραξη/καταστροφή τουρκικού πλοίου κατόπιν μάχης, στην θέση «Υψόλιθος» Ζακύνθου
Στις 27 Σεπτεμβρίου 1821 πλοία του οθωμανικού στόλου κατέφθασαν στην Ζάκυνθο για τροφοδοσία. Πλοία του ελληνικού στόλου υπό τον Ανδρέα Μιαούλη επιχείρησαν να προσεγγίσουν, αλλά οι Άγγλοι που είχαν τον έλεγχο της νήσου το απαγόρευσαν. Στις 29 Σεπτεμβρίου 1821 τα τουρκικά πλοία απέπλευσαν, αλλά παρακολουθούνταν από τον ελληνικό στόλο και καθώς ένα από αυτά ξεμάκρυνε από τον σχηματισμό, δύο ελληνικά πλοία με καπετάνιους τους Σαχίνη και Ραφαλιά το απέκοψαν και του επιτέθηκαν. Η μάχη εκτυλίχθηκε σε μικρή απόσταση από την ξηρά στον Κόλπο του Λαγανά, με τους ντόπιους κατοίκους να παρακολουθούν από τα γύρω υψώματα. Σύντομα το τουρκικό πλοίο απώλεσε είκοσι από σύνολο εξήντα ανδρών και ξέσπασε πυρκαγιά, έτσι πάρθηκε η απόφαση να κατευθυνθεί στην ξηρά ώστε να βρει υποστήριξη από τις τοπικές Αγγλικές αρχές που δεν συμμετείχαν στην διαμάχη. Το φλεγόμενο πλοίο προσάραξε στην θέση «Υψόλιθος» και ο άγγλος διοικητής απέστειλε στρατιωτικό απόσπασμα 18 ανδρών με αξιωματικό επικεφαλής για να περισυλλέξουν τους Τούρκους. Όμως οι ντόπιοι που στήριζαν τον ελληνικό Αγώνα εξαγριωμένοι όρμησαν εναντίον και αυτών με ό,τι όπλο είχαν διαθέσιμο. Αργότερα, μετά από νέες συγκρούσεις και αρκετές απώλειες Άγγλων στρατιωτών, οι κάτοικοι τιμωρήθηκαν με παραδειγματικούς απαγχονισμούς. (πηγή: www.mixanitouxronou.gr)
20 Φεβρουαρίου 1822
Καταστροφή τουρκικής φρεγάτας κατόπιν μάχης, στην Πάτρα (Ναυμαχία της Πάτρας)
Στις 15 Φεβρουαρίου 1822 ο οθωμανικός στόλος αποτελούμενος από 108 πλοία, κατέπλευσε στον λιμένα της Πάτρας λόγω κακοκαιρίας. Το πρωί της 20ης Φεβρουαρίου 1822 ο Ανδρέας Μιαούλης, που είχε αναλάβει τη διοίκηση της ελληνικής αρμάδας 63 ελληνικών πλοίων από τα Ψαρά, την Ύδρα και τις Σπέτσες, θεώρησε ότι ήταν η κατάλληλη ευκαιρία για επίθεση εν μέσω τρικυμίας, πιθανώς με σκοπό να εκμεταλλευτεί τις καιρικές συνθήκες με τα κατά κανόνα μικρότερα και πιο ευέλικτα ελληνικά πλοία και να αιφνιδιάσει τον εχθρό. Έπειτα από ναυμαχία πέντε ωρών, μία τουρκική φρεγάτα καταστράφηκε ολοκληρωτικά, πολλά άλλα τουρκικά πλοία υπέστησαν σημαντικές ζημιές και οι απώλειες σε άνδρες ήταν σημαντικές. Ο τουρκικός στόλος αποχώρησε από την Πάτρα και κατέφυγε στην Ζάκυνθο όπου οι Έλληνες έπλευσαν για να επαναλάβουν την επίθεση αλλά εμποδίστηκαν από τους Άγγλους που πρόταξαν την ουδετερότητα τους. Στις 24 Φεβρουαρίου 1822 ο ελληνικός στόλος αποχώρησε και επέστρεψε στο Μεσολόγγι. Η Ναυμαχία της Πάτρας ήταν η πρώτη φορά που ελληνικά πλοία αντιμετώπισαν κατά παράταξη τον οθωμανικό στόλο ως τακτική δύναμη χωρίς την χρήση πυρπολικών. (πηγή: www.sansimera.gr)
10 Δεκεμβρίου 1823
Βύθιση τουρκικής κορβέτας κατόπιν επίθεσης, στην Ιθάκη
Σύμφωνα με τα γραπτά του Peter Gamba και του Leicester Stanhope, δύο ξένων που βρίσκονταν στην Ελλάδα και συμμετείχαν στων Αγώνα για Ανεξαρτησία μαζί με τον Λόρδο Βύρωνα, στις 10 Δεκεμβρίου 1823, μεταξύ Κεφαλονιάς και Ιθάκης, μια τουρκική κορβέτα δέχθηκε επίθεση από ελληνική ναυτική μοίρα (ομάδα πλοίων) που είχε προορισμό το Μεσολόγγι και στην οποία επέβαινε ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος. Το τουρκικό πλοίο αμύνθηκε απεγνωσμένα χωρίς να παραδίδεται αλλά τελικά ναυάγησε στην ακτή της Ιθάκης. Η κορβέτα προερχόταν από την Πρέβεζα και μετέφερε σημαντικό χρηματικό ποσό για την πληρωμή των φρουρών της Πάτρας και των άλλων τριών φρουρίων, που εκκρεμούσε 16 μήνες. Επίσης μετέφερε διακεκριμένους επιβάτες μεταξύ των οποίων ένας ανιψιός του ίδιου του Ουσούφ Πασά της Πάτρας, ενώ την ίδια περίοδο μια τουρκική μοίρα δεκαπέντε πλοίων (μπρίκια, κορβέτες και δύο μεγάλες φρεγάτες) βρισκόταν στον Κόλπο της Ναυπάκτου (Κορινθιακός Κόλπος).
Ο Peter Gamba γράφει: «…Επιτέλους ο πολυαναμενόμενος στόλος έφτασε. Ο Μαυροκορδάτος βρισκόταν στο πλοίο. Μεταξύ της Ιθάκης και της Κεφαλονιάς συνάντησαν τυχαία μια τουρκική κορβέτα από την Πρέβεζα, με ένα σημαντικό χρηματικό ποσό και μερικούς διακεκριμένους Τούρκους, μεταξύ των οποίων ήταν ένας ανιψιός του ίδιου του Ουσούφ (σ.σ. Yusuf pasha of Patras)… Η κορβέτα, δεχόμενη επίθεση από τις ανώτερες δυνάμεις των Ελλήνων, αμύνθηκε απεγνωσμένα χωρίς να παραδίδεται. Τελικά ναυάγησε στην ακτή της Ιθάκης…»
Ο Leicester Stanhope γράφει: «…Ένα τουρκικό μπρίκι καταδιώχθηκε από αριθμό ελληνικών πλοίων την 10η, και κατόπιν γενναίας προσπάθειας, προσέκρουσε σε βράχο κοντά στην Ιθάκη. Οι Έλληνες πυροβόλησαν το βυθιζόμενο πλοίο και κατεδίωξαν 48 Τούρκους που αναζήτησαν καταφύγιο στην ακτή. Μερικοί σκοτώθηκαν, κάποιοι διέφυγαν. Το σκάφος μετέφερε 250.000 πιάστρα για την πληρωμή των στρατιωτών στην Πάτρα…»
(πηγές: 1. “Lord Byron’s Last Journey to Greece” of Count Peter Gamba, 1825,
2. “Greece, in 1823 and 1824: Being a Series of Letters, and Other Documents on the Greek Revolution, Written During a Visit to that Country”, Colonel Leicester Stanhope, 1825)
10 Δεκεμβρίου 1823
Βύθιση τουρκικού πλοίου κατόπιν μάχης, μεταξύ Πάτρας και Πρέβεζας
Ο Leicester Stanhope που βρισκόταν στην Ελλάδα και συμμετείχε στων Αγώνα για Ανεξαρτησία μαζί με τον Λόρδο Βύρωνα, στην ίδια με την παραπάνω επιστολή του, γράφει: «…Την 10η Δεκεμβρίου 1823 ένα ελληνικό πλοίο με είκοσι άνδρες, επιτέθηκε σε ένα τουρκικό σκάφος με εβδομήντα επιβαίνοντες. Αυτοί μετέβαιναν από την Πάτρα στην Πρέβεζα, με άτομα που είχαν διαφύγει λόγω των διαταραχών που επικρατούν στην Πάτρα. Η μάχη ήταν τόσο πεισματική που το τουρκικό βυθίστηκε, επτά άνδρες συνελήφθησαν και σώθηκαν, και μερικοί έφτασαν στην ακτή, αλλά οι περισσότεροι σκοτώθηκαν…»
(πηγή: “Greece, in 1823 and 1824: Being a Series of Letters, and Other Documents on the Greek Revolution, Written During a Visit to that Country”, Colonel Leicester Stanhope, 1825)
16-18 Φεβρουαρίου 1824
Προσάραξη τουρκικού πλοίου στο Μεσολόγγι
Ο Leicester Stanhope σε άλλη επιστολή του, γράφει: «…Ένα τουρκικό μπρίκι, όπως ανέφερα στην τελευταία μου (σ.σ. επιστολή), προσάραξε στην ακτή κοντά στο Μεσολόγγι, δύο ημέρες από τότε. Πλήθη ανθρώπων πήγαν να το δουν. Ο Parry (σ.σ. William Parry) το κατόπτευσε και άσκησε προσπάθεια να φέρει κάτω μερικά πυροβόλα να τα στοχεύσει πάνω του, αλλά όλα ήταν εκτός λειτουργίας και πριν μπορέσει να φτάσει, οι Τούρκοι έβαλαν φωτιά στο πλοίο…»
(πηγή: “Greece, in 1823 and 1824: Being a Series of Letters, and Other Documents on the Greek Revolution, Written During a Visit to that Country”, Colonel Leicester Stanhope, 1825)
16-18 Φεβρουαρίου 1824
Ανατίναξη τουρκικού πλοίου στην Ναύπακτο
Ο Leicester Stanhope στην ίδια με την παραπάνω επιστολή του, γράφει: «…Ένα άλλο τουρκικό μπρίκι ανατινάχθηκε την ίδια μέρα, στην Ναύπακτο. Αυτά, μαζί με την πρώτη απώλεια στην Ιθάκη, αποτελούν σημαντική μείωση της ναυτικής τους δύναμης σε αυτά τα μέρη…»
(πηγή: “Greece, in 1823 and 1824: Being a Series of Letters, and Other Documents on the Greek Revolution, Written During a Visit to that Country”, Colonel Leicester Stanhope, 1825)
Τηλέμαχος Μπεριάτος
Μάρτιος 2021
(είναι ελεύθερη η αναδημοσίευση όλου ή μέρους αλλά σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να αναφέρεται ο δημιουργός)
Εικόνες:
1. Η Ναυμαχία του Ρίου-Αντιρρίου (Ιωάννης Αλταμούρας, 1874)
