Μοντέλο «996»: Το απάνθρωπο εργασιακό σύστημα που απομυζεί το 1/5 του πληθυσμού της Γης

Πώς γίνεσαι ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο; Σίγουρα όχι με το… σταυρό στο χέρι. Στην περίπτωση του Έλον Μασκ, ένα από τα «ένοχα» προαπαιτούμενα είναι η εργασιακή εκμετάλλευση των υπαλλήλων στο εργοστάσιο της Tesla στην Κίνα. Αντανακλά στην υποχρέωσή τους να αφιερώνουν στην εργασία συνολικό ποσό ωρών θα ήταν απαράδεκτο στη μεγάλη πλειονότητα των χωρών του πλανήτη και δη της Δύσης.

«Υπάρχουν απλώς πολλοί εξαιρετικά ταλαντούχοι και εργατικοί άνθρωποι στην Κίνα που πιστεύουν ακράδαντα στην κατασκευή και την καινοτομία. Την ώρα που στις ΗΠΑ οι άνθρωποι προσπαθούν να αποφύγουν να πάνε στη δουλειά τους, εκεί μπορούν να μείνουν έως τις πρώτες πρωινές ώρες στο εργοστάσιο», δήλωσε πρόσφατα ο Νοτιοαφρικανός μεγιστάνας, αποδίδοντας… δήθεν στην κουλτούρα των Κινέζων τις εξουθενωτικές υπερωρίες των υπαλλήλων στο εργοστάσιο της Tesla στη Σανγκάη.

Στις 19 Απριλίου το εργοστάσιο άνοιξε ξανά μετά από 22 ημέρες αναστολής λειτουργίας λόγω της εξάπλωσης του νέου κύματος covid που έπληξε τη χώρα. Σύμφωνα με τα μέτρα που έλαβαν οι αρχές της πόλης, κανείς εργαζόμενος δεν θα επιτρεπόταν να βγει από το εργοστάσιο έως την πρωτομαγιά, υπό το φόβο διασποράς του ιού. Περισσότερο από 8.000 υπάλληλοι έμειναν εσώκλειστοι, διανυκτερεύοντας στο εργοστάσιο για περίπου δύο εβδομάδες! Η Tesla παρείχε σε καθέναν από αυτούς έναν υπνόσακο και ένα στρώμα, για ύπνο σε έναν καθορισμένο χώρο του εργοστασίου, ενώ υπήρχαν χώροι για ντους, ψυχαγωγία και τροφοδοσία. Οι παροχές τους ήταν τρία γεύματα την ημέρα και 400 γιουάν (58 ευρώ) ως ημερήσια αποζημίωση.

Άλλο που δεν… ήθελε το αφεντικό της Tesla, ο οποίος μετά τις απώλειες 50.000 οχημάτων λόγω της διακοπής της παραγωγής για 22 ημέρες, έδωσε εντολή να καλυφθεί σε χρόνο-ρεκόρ το κενό. Αυτό που τέθηκε ως στόχος ήταν ο υπερδιπλασιασμός της ημερήσιας παραγωγής, συγκεκριμένα από τα 1000 οχήματα, στα 2.600! Με 1600 παραπάνω αυτοκίνητα την ημέρα από το φυσιολογικό η Tesla Κίνας χρειάζεται μόλις 31 ημέρες για να «ρεφάρει» τις απώλειες από τον covid.

Γίνεται βέβαια αντιληπτό ότι το 24ωρο των εργαζομένων δεν θα περιείχε και μεγάλες δόσεις… ψυχαγωγίας, από τη στιγμή που το εργοστάσιο θα έπρεπε (και πρέπει ακόμα) να λειτουργήσει και να παράξει σε τόσο μεγάλο βαθμό πάνω από τις δυνάμεις του.

Η υποχρεωτικότητα της 24ωρης παραμονής στο χώρο εργασίας, που φυσικά δεν θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε καμία δυτική χώρα του κόσμου, απηχεί στην εργασιακή κουλτούρα που διέπει τη χώρα και ορίζεται από το περίφημο μοντέλο «996». Οι φημισμένοι για τις… ρομποτικές εργασιακές συνήθειες τους είναι οι Ιάπωνες, ωστόσο στην Κίνα τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα. Απλώς δεν διαφημίζονται τόσο, διότι δεν υπάρχει κοντράστ με το βιοτικό επίπεδο, όπως συμβαίνει στην Ιαπωνία, όπου τουλάχιστον οι μισθοί είναι ανάλογοι των ωραρίων. Στην Κίνα φυσικά δεν ισχύει κάτι τέτοιο, έστω και αν το 996 σημαίνει από τις 9 το πρωί έως τις 9 το βράδυ επί 6 ημέρες την εβδομάδα!

Αυτό το μεσαιωνικού τύπου εργασιακό μοντέλο θεωρείται «κανονικότητα» για δεκάδες εκατομμύρια εργαζομένους, ειδικά εκείνους που απασχολούνται σε τεχνολογικούς κολοσσούς ή άλλες μεγάλες επιχειρήσεις.

Κυρίαρχη ιδέα της κινεζικής κουλτούρας είναι το ότι η εργασία αποτελεί ένδειξη επιτυχίας και μονόδρομο για μια καλύτερη ζωή. Αυτό ήταν βούτυρο στο ψωμί των επιχειρηματιών, που υπό την ανοχή των αρχών και με πρόσχημα την ανάγκη για εκβιομηχάνιση και οικονομική ανάπτυξη της χώρας, κατάφεραν να διαμορφώσουν ένα πλαίσιο που ουσιαστικά καθιστά θολό το διαχωρισμό δουλειάς και δουλείας. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Πεκίνο είχαν λειτουργήσει ως σύμμαχος τους, γαλουχώντας τους εργαζόμενους να ακολουθούν εξουθενωτικά ωράρια για «ιερό» σκοπό.

Πριν από δύο χρόνια ο ιδρυτής της Alibaba, Τζακ Μα, είχε χαρακτήρισε την κουλτούρα 996 «τεράστια ευλογία» για τη χώρα, ενώ ο Μάικ Μόριτζ της Silicon Valley, το ανέδειξε ως ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που είχε η χώρα έναντι των Ηνωμένων Πολιτειών.

Επισήμως, η κινεζική εργατική νομοθεσία επιβάλλει εβδομαδιαία εργασία 40 ωρών, με μάξιμουμ 36 ώρες υπερωριών το μήνα, κάτι που θα έθετε ως υψηλότερο όριο τις 48 ώρες απασχόλησης την εβδομάδα. Αυτό όμως δεν συμβαίνει στη πράξη, έστω και αν τον Αύγουστο του 2021 το Ανώτατο Λαϊκό Δικαστήριο της Κίνας έκρινε παράνομο το «996», υποκύπτοντας σε πιέσεις που ξεκίνησαν τα τελευταία χρόνια, με αφορμή θανάτους που αναδείχθηκαν από υπερκόπωση σε μεγάλες τεχνολογικές εταιρίες στη χώρα.

Από το 2019 κι έπειτα ένα αυξανόμενο κίνημα Κινέζων εργαζομένων έχει αντιταχθεί στην υπερκόπωση, με ορισμένους ακτιβιστές να χρησιμοποιούν εργαλεία όπως το GitHub για να συντάσσουν λίστες με κινεζικές εταιρείες που κατηγορούνται για παραβίαση της εργατικής νομοθεσίας. Ο θυμός για την ακραία εργασιακή κουλτούρα της χώρας εντάθηκε τον Ιανουάριο του 2022, όταν ένας 22χρονος εργαζόμενος στην εταιρεία ηλεκτρονικού εμπορίου Pinduoduo, με έδρα τη Σαγκάη, κατέρρευσε και πέθανε αφότου έφυγε από τη δουλειά στη 1.30 π.μ., μετά από μια σειρά από βάρβαρες βάρδιες.

Ειδικοί και μη ωστόσο συνηγορούν ότι για να αλλάξει κάτι δραστικά θα πρέπει το κράτος να σταθεί εμπράκτως στο πλευρό των εργαζομένων και να ποινικοποιήσει με σκληρά μέτρα τις απολύτως καταχρηστικές πρακτικές των εργοδοτών.

«Δεν υπάρχει πουθενά ομολογία και αναγνώριση ότι αυτό επιβάλλεται. Οι υπερβολικές υπερωρίες είναι ενσωματωμένο χαρακτηριστικό ολόκληρου του μοντέλου βιομηχανικής ανάπτυξης στην Κίνα. Τα εξουθενωτικά ωράρια και η εξαήμερη εργασία δεν είναι νόμιμα, είναι όμως απολύτως ο κανόνας. Και αυτό γίνεται τακτικά σε συνεννόηση με τις τοπικές κυβερνήσεις, οι οποίες είναι επίσης επιφορτισμένες με την επιβολή της εργατικής νομοθεσίας», λέει ο Έλι Φρίντμαν, ειδικός στον τομέα της εργασίας στην Κίνα και αναπληρωτής καθηγητής διεθνούς και συγκριτικής εργασίας στη Σχολή ILR του Πανεπιστημίου Cornell της Νέας Υόρκης.

Οι εργαζόμενοι στην Κίνα καλούνται συχνά να υπογράψουν μια «υπόσχεση εργασιακής αποδοτικότητας», μέσω της οποίας παραιτούνται από το δικαίωμα για υπερωριακή αμοιβή και άδεια μετ’ αποδοχών. Και ενώ πολλές εταιρείες στην Κίνα διαθέτουν συνδικάτα, στη μεγάλη πλειονότητα των περιπτώσεων αυτά χρηματοδοτούνται από τον εργοδότη (!), γεγονός που πρακτικά τα καθιστά άχρηστα για τις επιδιώξεις των υπαλλήλων.

Κάποια βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση έχουν γίνει ήδη. Για παράδειγμα Ο ιδρυτής της δημοφιλούς πλατφόρμας TikTok κατήργησε την εργασία του Σαββάτου και της Κυριακής από 1η Αυγούστου 2021.

Οι ελπίδες για ένα καλύτερο αύριο πηγάζουν κυρίως απ’ το γεγονός ότι ότι οι νέοι στην Κίνα έχουν αναπτύξει μια ριζοσπαστικότερη και πιο εξωστρεφή αντίληψη περί εργασίας και συναφών με αυτή δικαιωμάτων. Δεν διακρίνονται από την παθητικότητα και την αδράνεια προηγούμενων γενιών – συνεργάζονται, τολμούν, διεκδικούν. Τα συμφέροντα που έχουν όμως να αντιπαλέψουν είναι του τύπου «κράτος εν κράτει» και θα πρέπει να κυλήσει πολύ νερό στ’ αυλάκι ώστε να εξανθρωπιστεί το τοξικό εργασιακό μοντέλο που διέπει σχεδόν το 1/5 του πληθυσμού της Γης.

Πηγή: menshouse.gr