Για μια τεράστια μερίδα του κινηματογραφικού κοινού το Inception είναι η κορυφαία ταινία του 21ου αιώνα ως τα σήμερα. Για σχεδόν όλους είναι η κορυφαία της δεκαετίας που μας πέρασε.
Για τη νέα ταινία του Κρίστοφερ Νόλαν, το Tenet, δεν γνωρίζω που θα κάτσε σε 10-20 χρόνια η μπίλια, αλλά θα τολμήσω να πω, δίχως αυτό να αποτελεί κανένα τρελό τζογάρισμα, πως θα είναι σίγουρα η καλύτερη ταινία της δεκαετίας που διανύουμε, κι ας έχουμε ζήσει μόλις 8 μήνες σε αυτή.
Είναι μια πραγματικότητα πως το 2020 δεν μας έδωσε πολλά να συγκινηθούμε κινηματογραφικά. Ούτε καν να κάνουμε μια απλή κουβέντα για το αν ήταν καλή η μία ταινία ή η άλλη. Το Tenet όμως είναι μια ταινία ίση με όλες τις ταινίες που θα μπορούσε κανείς να δει.
Δεν θα υπάρξει απάντηση στο ερώτημα, αλλά πώς το καταφέρνει αυτός ο άνθρωπος να μας κάνει να νιώθουμε 2 κιλά λιγότερο έξυπνοι μόλις βγαίνουμε από μια αίθουσα όπου προβάλλεται κάποια ταινία του. Σκεφτείτε ότι με το Inception είχε ανεβάσει τόσο ψηλά τον πήχη, ώστε ταινίες όπως το Interstellar και το Dunkirk δεν είχαν επωδούς να τις ακολουθούν για καιρό μετά. Πέρασαν με αρκετά ισχνή μνήμη στο συλλογικό κινηματογραφικό αίσθημα.
Και με το Tenet ο Νόλαν δυσκολεύει πολύ το έργο και για τις επόμενες ταινίες που θα κάνει.
Περιμέναμε από το trailer και τα όσα ακούγονταν για την ταινία ότι ο Νόλαν θα έπαιζε σε υψηλή συχνότητα με τη συνθήκη του χρόνου και θα ξεπάστρευε τη γραμμική νόηση του που έχουμε εμείς οι άνθρωποι. Προετοιμαζόμασταν, είχαμε ψυλλιαστεί πως θα μας βάλει δύσκολους γρίφους. Όλη η προετοιμασία απέβη άκαρπη, καθώς ο Νόλαν πραγματικά κονιορτοποιεί εγκεφάλους με το Tenet.
Ο τίτλος της ταινίας δίνει το γενικό πρόσταγμα. Ως καρκινική γραφή σε προδιαθέτει για κάτι που θα αρχίζει και θα τελειώνει στο ίδιο σημείο, όμως εδώ έχουμε κάτι που πάει την τέχνη του σινεμά σε ύψη δυσθεώρητα και απίθανο να προσεγγιστούν από περισσότερους από 2-3.
Το Tenet είναι κυριολεκτικά μια ταινία «καρκινική», αφού οι περισσότερες σκηνές εκτυλίσσονται με τρόπο γραμμικό και στο background βλέπουμε την ανεστραμμένη κίνηση τους. Και αφού ολοκληρωθεί το γραμμικό, μεταφερόμαστε στο ανεστραμμένο και το βλέπουμε αυτό ως γραμμικό. Κι εκείνο που ήταν πριν γραμμικό, γίνεται μετά ανεστραμμένο. Είναι η πιο ακατανόητη παράγραφος που έχει γραφτεί.
Σαν να μην έφτανε αυτό, ο Νόλαν χρησιμοποιώντας μια θεωρία χρονικής ψαλίδας, όχι μόνο αποτυπώνει παράλληλα ανεστραμμένο και γραμμικό, αλλά τα τοποθετεί και σε διαπλοκή, με έναν χαρακτήρα να κινείται γραμμικά και άλλον ανεστραμμένα.
Με αυτόν τον τρόπο καταφέρνει να κάνει μια ταινία με απλή θεματική, να εμπλουτιστεί σε ιδέες, να διαποτιστεί από τεχνικές και κόπο στο μοντάζ, κάτι που δεν γίνεται να αφήσει ασυγκίνητο κάποιον εραστή του σινεμά.
Στο Tenet βλέπουμε έναν εκπαιδευμένο πράκτορα που αναφέρεται μόνο ως ο Πρωταγωνιστής, να προσπαθεί να βρει μια κεφαλή πλουτωνίου, την 241, και να αποτρέψει αυτό που περιγράφεται στο ξεκίνημα ως ο Γ΄Παγκόσμιος Πόλεμος. Με αρκετά στοιχεία να θυμίζουν ταινία James Bond, ο Νόλαν καταθέτει κάτι πολύ πιο «άφθαρτο» κινηματογραφικά από μια πολεμική ταινία.
Κι αυτό γιατί αναδύονται στη διάρκεια των 150 λεπτών της ταινίας περισσότερα θέματα απ΄αυτό. Η ισχυρή ματαιοδοξία ενός άντρα που επειδή δεν μπορεί να έχει ζωή στον κόσμο, τότε αποφασίζει να τελειώσει τη ζωή από τον κόσμο. Το ζήτημα του υπερπληθυσμού και της ανθρωπιστικής-περιβαλλοντικής κρίσης που στο μέλλον διαγράφεται πιο ερεβώδης. Η μητρότητα και πως αυτή εγκολπώνεται μέσα στο φάσμα του θανάτου και μιας παγκόσμιας διάλυσης.
Όλα τα παραπάνω είναι πλέγματα, κλωστές σε έναν ιστό που αρχίζει και τελειώνει στο τρομερά δύσκολο εγχείρημα του παντρέματος δύο διαφορετικών χρονικών κινήσεων. Από τη μία οι άνθρωποι προχωράνε στο Χρόνο κι από την άλλη ο Χρόνος προχωράει αντίθετα από τους ανθρώπους και «σπρώχνεται» πάνω τους με έλξη πολλή πιο ισχυρή της βαρύτητας.
Γι΄αυτό και η ικανότητα αντίληψης των ηθοποιών (Τζον Ντέιβιντ Γουάσινγκτον, Ρόμπερτ Πάτινσον, Ελίζαμπεθ Ντεμπίκι, Κένεθ Μπράνα, Άαρον Τέιλορ Τζόνσον, Μάικλ Κέιν κ.α.) καθίσταται εδώ πολύ πιο σημαντική κατάκτηση από το ερμηνευτικό κομμάτι. Είμαστε συνηθισμένοι να εστιάζουμε στο εκφραστικό κομμάτι των ηθοποιών και αυτό είναι το λογικό. Έρχονται όμως περιπτώσεις όπως στο Tenet, όπου δεν γίνεται να μην επικεντρωθεί η σκέψη στο πόσο πρωτόγνωρα πολύπλοκο είναι να κινηθούν όπως κινούνται σε κάποιες σκηνές και να έρθουν αντιμέτωποι με τον ίδιο τους τον εαυτό.
Κι αφού το Tenet έχει κάνει όλα αυτά που έχει κάνει, φροντίζει να μην αδυνατίσει το φινάλε, όπως μπορεί να έχει συμβεί σε άλλες καταπληκτικές ταινίες. Προσφέρει ένα τέλος που είναι αντάξιο και τόσο πολυδαίδαλο που πραγματικά νιώθεις τον εγκέφαλο σου σαν δύο τοίχους στενούς που τους σπρώχνει ένας Ηρακλής και τους ανοίγει κάμποσα εκατοστά, ώστε να χωρέσει η διάβαση τόσο πολλών εννοιών.
Ενδεχομένως να φανεί κάπως υπερβολικός ο τόσος έπαινος και να θεωρηθώ αναξιόπιστος, αλλά στο κάτω κάτω της γραφής, τι είναι τελικά το σινεμά; Αυτό είναι ένα ερώτημα που καλείται ο καθείς να απαντήσει για τον εαυτό του και το Tenet δεν αμελεί να αναζωπυρώσει για τα καλά αυτό το ερώτημα μέσα μας.
Ακόμα και η προσπάθεια να περιγράψεις, να κάνεις ένα review για το Tenet, είναι μια διαδικασία στεγνώματος, μια διαδικασία που σε στραγγίζει, γιατί παλεύεις να κάνεις απτά πράγματα που δεν έχουν αυτό τον σκοπό από τον Νόλαν.
Γι΄αυτό και θα μπει εδώ μια τελεία, με την προτροπή να πάτε σε ένα κινηματογράφο, να στηρίξετε αυτούς τους τόσο σημαντικούς τόπους, να δείτε το Tenet και να κρίνετε με τα δικά σας κριτήρια αυτό που έχει δημιουργήσει ο Κρίστοφερ Νόλαν. Αυτός, ένας από τους πολύ σπουδαίους..!
* Το Tenet κυκλοφορεί στις αίθουσες σε διανομή της Tanweer από την Πέμπτη 28 Αυγούστου.
