Προτού ο πλανήτης βιώσει τα κοσμογονικά γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου, μια – εν πτήσει – ανατίναξη πολιτικού αεροσκάφους γεμάτο από κόσμο ήταν μια αδιανόητη τραγωδία, που σόκαρε όσο καμία άλλη έως τότε το δυτικό κόσμο. Οι σχέσεις ΗΠΑ – Ισλάμ δεν είχαν φτάσει ακόμα σε οριακό σημείο και οι Αμερικανοί πολίτες εξακολουθούσαν να τελούν υπό καθεστώς ασφάλειας εντός και εκτός συνόρων. Αυτό θα άλλαζε μια για πάντα την 21η Δεκεμβρίου του 1988, με το ασύλληπτης αγριότητας χτύπημα στο Boeing 747-121, που εκτελούσε την πτήση της Pan American από το αεροδρόμιο Heathrow του Λονδίνου προς το «John F. Kennedy» της Νέας Υόρκης.
Στο αεροσκάφος επέβαιναν 259 επιβάτες, οι 16 εκ των οποίων μέλη του πληρώματος. Όταν βρισκόταν πάνω από την πόλη Λόκερμπι της Σκωτίας και ο κυβερνήτης ζητούσε άδεια για να διασχίσει τον Ατλαντικό, χάθηκε ξαφνικά από τα ραντάρ. Μόλις λίγα δευτερόλεπτα αργότερα το Βρετανικό Γεωλογικό Ινστιτούτο στη νότια Σκωτία κατέγραφε σεισμική δόνηση 1,6 βαθμών της κλίμακας Richter. Για τους κατοίκους του Λόκερμπι ο εφιάλτης μόλις άρχιζε.
«Σαν να βομβαρδίστηκε το Λόκερμπι»
Τι είχε συμβεί; Το αεροπλάνο διαμελίστηκε ολοσχερώς στον αέρα από πυροδότηση εκρηκτικού μηχανισμού. Το ένα φτερό του προσέκρουσε με τέτοια σφοδρότητα στο έδαφος που δημιούργησε κρατήρα μήκους 47 μέτρων, μετατοπίζοντας περίπου 1500 τόνους χώμα. Τα συντρίμμια διασκορπίστηκαν σε μια έκταση μεγαλύτερη των 50 τετραγωνικών μιλιών. Πάνω από 20 σπίτια καταστράφηκαν ολοσχερώς και 11 κάτοικοι του Λόκερμπι είχαν την ίδια τραγική τύχη με τους 259 επιβαίνοντες.
Όπως αποδείχτηκε αργότερα, όταν το κόκπιτ αποκολλήθηκε άνεμοι με ταχύτητα τυφώνα σάρωσαν όλο το θάλαμο επιβατών του αεροσκάφους. Κι όμως, σύμφωνα με τις Αρχές, 147 άνθρωποι ήταν πολύ πιθανό να παρέμειναν ζωντανοί έως και την πρόσκρουση στο έδαφος. Δύο μάλιστα είχαν επιζήσει και από αυτήν. Πιθανόν να τα κατάφερναν αν υπήρχε τρόπος να φτάσουν έγκαιρα οι πρώτες βοήθειες. Δύο φίλοι βρέθηκαν να κρατούν ο ένας το χέρι του άλλου, ενώ ένας μεγάλος αριθμός επιβατών εντοπίστηκαν να κρατούν σταυρούς. Οι 179 από τους 259 επιβάτες ήταν Αμερικανοί. Για πρώτη φορά η χώρα ένιωθε τρωτή και ευάλωτη από τον κίνδυνο της τρομοκρατίας, που έως τότε είχε μια αόριστη έννοια για τους πολίτες της.
Το «φονικό» όπλο και οι ύποπτοι
Την τραγωδία ακολούθησε η μεγαλύτερη εγκληματική έρευνα που έγινε ποτέ στη Βρετανία, για να ανακαλυφθεί ο τρόπος της ανατίναξης και ει δυνατόν να εντοπιστούν και να οδηγηθούν σε δίκη οι ένοχοι. Ανακτήθηκαν, σημειώθηκαν και καταχωρήθηκαν σε ένα ανιχνευτικό σύστημα υπολογιστή περισσότερα από 10.000 κομμάτια από συντρίμμια. Αφού οι ερευνητές ανέκριναν πάνω από 15.000 ανθρώπους (!), εξέτασαν 180.000 θεωρούμενα ως αποδεικτικά στοιχεία και έκαναν ερευνά σε πάνω από 40 χώρες, κατέληξαν στο περίπου τι ανατίναξε την πτήση 103 της Pan Am. Όπως επίσης και σε δύο ύποπτους ως ενόχους.
Η βόμβα ήταν κατασκευασμένη από πλαστικό εκρηκτικό Semtex και πυροδοτήθηκε από ωρολογιακό μηχανισμό. Ήταν κρυμμένη σε ένα Toshiba ραδιοκασετόφωνο, που βρισκόταν σε μια από τις βαλίτσες στο μπροστινό αμπάρι του αεροσκάφους. Η συγκεκριμένη αποσκευή ταξίδευε ασυνόδευτη και το πιθανότερο σενάριο είναι να μεταφέρθηκε από πτήση άλλης αεροπορικής στην πτήση 103 μέσω του συστήματος διερχόμενων αποσκευών, στο αεροδρόμιο της Φρανκφούρτης, απ’ όπου ξεκίνησε η πτήση με διαφορετικό αεροπλάνο.
Στην ίδια βαλίτσα που βρέθηκαν τα ίχνη του εκρηκτικού μηχανισμού εντοπίστηκαν είδη παιδικού ρουχισμού, που όπως αποδείχτηκε είχαν κατασκευαστεί στη Μάλτα. Τα ρούχα οδήγησαν σε έναν Μαλτέζο έμπορο, ο όποιος έγινε ο κύριος μάρτυρας κατηγορίας, καταθέτοντας ότι τα πούλησε σε έναν άντρα με αραβική εμφάνιση, τον όποιο αναγνώρισε αργότερα στο πρόσωπο του Λίβυου Αμπντέλ Μπάσετ Αλ Μεγκράχι.
Μετά από 3 χρόνια συντονισμένων ερευνών, οι βρετανικές Αρχές απήγγειλαν κατηγορίες για φόνο στον Αλ Μεγκράχι και στον συμπατριώτη του, Λαμίν Φίμα. Ο πρώτος ήταν αξιωματούχος πράκτορας και Υπεύθυνος ασφάλειας της Libyan Arab Airlines (LAA), και ο δεύτερος διευθυντής του αεροσταθμού της LAA σε αεροδρόμιο της Μάλτας.
Η εμπλοκή του ΟΗΕ και η συμμόρφωση της Λιβύης
Οι δύο άνδρες βρισκόταν στη Λιβύη. Το Ηνωμένο βασίλειο και οι ΗΠΑ αξίωσαν να δικαστούν σε μία από τις δύο χώρες, ο Μουαμάρ Καντάφι όμως αρνήθηκε να τους εκδώσει. Ακολούθησε η προσφυγή των δύο χωρών στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων εθνών. Το 1992 το Συμβούλιο Ασφαλείας διέταξε για πρώτη φορά στην ιστορία του μια χώρα να παραδώσει υπηκόους της σε άλλο κράτος. Επιπλέον απαίτησε να καταβάλλει αποζημιώσεις στις οικογένειες των θυμάτων. Όταν η Λιβύη αρνήθηκε, επικαλούμενη την έλλειψη αντικειμενικού χειρισμού, επιβλήθηκε γενικό εμπάργκο στη χώρα. Η Λιβύη επέκρινε τις πρακτικές του Συμβουλίου κατηγορώντας και τις δύο χώρες για αστήριχτες κατηγορίες στα διεθνή δικαστήρια.
Το 1994, η Λιβύη συμφώνησε, όχι όμως και οι ΗΠΑ, Βρετανία να γίνει μια δική σε ουδέτερη χωρά με διεθνείς δικαστές. Τέσσερα χρόνια αργότερα, ΗΠΑ και Βρετανία πρότειναν κάτι παρόμοιο, αλλά με Σκωτσέζους δικαστές, κάτι που έκανε αποδεκτό η αραβική χώρα τον Απρίλιο του 1999. Ακολούθησε η παράδοση των δύο κατηγορουμένων στη Σκωτσέζικη Αστυνομία και η έναρξη της δίκης στην Ολλανδία, που επιλέχθηκε ως ουδέτερο έδαφος.
Η δίκη διήρκεσε 9 μήνες και ολοκληρώθηκε στις 31 Ιανουαρίου του 2001. Και οι δύο κατηγορούμενοι δήλωναν από την αρχή έως το τέλος αθώοι, δεν είχαν όμως την ίδια τύχη. Ένα πάνελ από τρεις Σκωτσέζους δικαστές έκρινε αθώο τον Λαμίν Φίμα και ένοχο τον Αλ Μεγράχι, τον οποίο καταδίκασε σε ισόβια φυλάκιση σε φυλακή της Σκωτίας (ανώτερο τα 27 χρόνια).
Τον Αύγουστο του 2003 ο πρώην Λίβυος ηγέτης, στην προσπάθεια του να αποκαταστήσει τις σχέσεις της χώρας του με τη Δύση, αποδέχθηκε την ευθύνη της χώρας του για την έκρηξη και έδωσε γενναία αποζημίωση στις οικογένειες των θυμάτων. Δεν ομολόγησε ωστόσο προσωπική ευθύνη για το γεγονός.
Η ταυτότητα των πραγματικών ενόχων παραμένει μυστήριο
Σύμφωνα με διεθνείς αναλυτές, αλλά και πολλές επώνυμες φωνές, η διαδικασία για την καταδίκη του Αλ Μεγράχι ήταν γεμάτη κενά. Ο Αυστριακός φιλόσοφος Χανς Κέχλερ, που παρακολούθησε τη δίκη ως απεσταλμένος του γενικού γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, έκανε λόγο για «δικαστική πλάνη». Αναφέρθηκε και σε δύο περίεργα πρόσωπα που δεν υπήρχαν σε κανέναν κατάλογο συμμετεχόντων στη δίκη και τελικά αποδείχτηκε ότι επρόκειτο για πράκτορες του FBI, που σε όλη τη διάρκεια της είχαν επαφή με τους δικηγόρους της πολιτικής αγωγής. Ακόμα και ο Νέλσον Μαντέλα υιοθέτησε το σενάριο της «πολιτικής δίκης», ζητώντας το 2003 την επανεξέταση της.
Τον Αύγουστο του 2009 ο Αλ Μεγράχι απελευθερώθηκε για ανθρωπιστικούς λόγους, καθώς έπασχε από καρκίνο του προστάτη, σε «τελικό», όπως αναφέρθηκε «στάδιο». Το γεγονός βέβαια ότι έζησε άλλα τρία χρόνια μπορεί και να εκληφθεί ως έμμεση παραδοχή των βρετανικών Αρχών περί επιβεβλημένης ετεροχρονισμένης «απαλλαγής» λόγω έντονων αμφιβολιών.
Μια ανάλογη σιωπηρή παραδοχή ότι ο «βομβαρδισμός του Λόκερμπι» χρησιμοποιήθηκε απλώς ως πρόσχημα προήλθε από τα «γεράκια» των ΗΠΑ, που αν σε κάτι δεν υπολείπονται είναι η ανεύρεση τρόπων για την καταδίωξη ηγετών και καθεστώτων. Η επιλογή του Καντάφι να αποδεχτεί την ευθύνη για να επιστρέψει η Λιβύη στη διεθνή κοινότητα αποδείχτηκε εκ του αποτελέσματος απλώς και μόνο εξαγορά χρόνου.
Πηγή: ethnos.gr
